Sloka text in Devanagari , Telugu , Kannada , Gujarati , English

|| Om tat sat ||

Slokas 001-101 , Slokas 101-201

హరిః ఓమ్
ఓమ్ శ్రీరామాయ నమః
శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణే
సుందరకాండే
ప్రథమస్సర్గః
( శ్లోకార్థతాత్పర్యతత్త్వదీపిక)

Sundarakanda
Sarga 1
Slokas with word meanings and summary

Sundarakanda occupies the high point of Ramayana. The main events of Aranya kanda and Kishkindha kanda are the banishment of Sri Rama & Sita for the stay in the forests ( vanavasam), abduction of Sita by Ravana using Maricha's deceit, Jataayu's death, Sri Rama's sorrow after losing Sita, Vanaras in search of Sita feeling dejected at not having found her etc.

All these events have a theme of sorrow painted in the background. The main characters in these events are Sri Rama, Sita and Vanaras. We hear this scenario of sorrow directly from Sri Rama himself. Rama says: 'రాజ్యాత్భ్రంశో- lost kingdom'; 'వనేవాసః...living in forests'; 'సీతానష్టో ..lost Sita'; 'హతో ద్విజః...a dear friend is dead'; ' ఈదృశీయం మమా లక్ష్మీ.. my fortune is like this'; Rama says that his bad luck can even destroy fire ( which can destroy anything !). Then we have Sita crying out loud as she was being abducted. The Vanaras in search of Sita, having not found Sita were dejected enough to contemplate mass suicide. That is when Sampaati, the bird king whose wings were slashed by Ravana while carrying away Sita, comes in to contact with Vanaras giving them the first hint of the likely success. Then they fall into the dilemma and despair about who can undertake the task of crossing the ocean. Then Jambavan, one of the senior Vanaras addresses Hunuman who was sitting silently. "Son of Kesari, you are really a son of Vayu. You are as powerful as Vayu, the king of air. You even attempted catch Sun. There is no body equal to you." etc. Having been praised and pushed by Jambavan, Hanuman sets himself up for the task of crossing the high seas .

Sarga 1 of Sundarakanda begins at this point, with Hanuman poised to take the leap across the ocean. From that moment , which is the beginning of Sundara kanda each and every event gives a ray of hope .

Leap across the seas

The essential story of Sarga 1 is "समुद्रलंघनम्", leap across the sea.

Sarga 1 can be summarized as follows.

Having made up his mind about searching for Sita in Ravana's Lanka, Hanuman jumps across the sea to reach Lanka. Overcoming three major obstacles, namely the hundred Yojana long sea, Surasa a demon goddess, and then Simhika, a demon residing in the sea waters, Hanuman reaches the shores of Lanka. There he sees the city of Lanka looking like Amaravati the capital of Indra and other celestial beings.

That is the outer shell of the story. It is a story that is easily understood and repeated. It is often said that the beauty of a poem is in the inner meanings or 'Dhwani' hinted by the poet. If the inner meaning is about spiritual path of a seeker in search of the ultimate reality, there is nothing more beautiful. That is precisely the inner meaning highlighted by many.

In the following we are presenting the word meanings of all Slokas along with traditional Sloka summary as well as the inner meaning along the lines of Tattvadipika of Sribhashyam Appalacharyulu garu. While embarking on the project we came across another wonderful Sanskrit commentary on Ramayana ( Sundarakanda) called 'Tika Traya'. Tika Traya is a compilation of three commentaries of Ramayana titled 'Ramayana Tilaka' of Rama (Rama is an assumed name of the author), 'Ramayana Siromani' of Pandit Shiva Sahai, and the often quoted 'Ramayana Bhushana' of Govindaraja. The beauty of these purely Sanskrit commentaries is that they resolve the translation confusions many would go into if the translators only rely on word meanings. At many places we will be highlighting the comments from Tika Traya.

Seeking the blessings SriRama, we start with the meanings of Sarga 1 Slokas in Sundarakanda.

||Sloka 1.01||

శ్లో|| తతో రావణ నీతాయాః సీతాయాః శత్రుకర్షణః |
ఇయేషపదమన్వేష్టుం చారణాచరితే పథే ||1.01||

స||తతః రావణ నీతాయాః సీతాయాః పదం అన్వేష్టుం (హనుమాన్) శత్రుకర్షణః చారణాచరితే పథి (చరితుం)ఇయేష ||

||Sloka meanings||

తతః శత్రుకర్షణః
- then the one who can destroy enemies
రావణ నీతాయాః సీతాయాః పదం
- the whereabouts of Sita carried away by Ravana
అన్వేష్టుం
- to search
చారణాచరితే పథి ఇయేష
- resolved to follow the path of celestial bards

||Sloka summary||

"Then Hanuman, the one who can destroy enemies, resolved to follow the path of celestial bards, in search of Sita carried away by Ravana." ||1.01||

The very first Sloka of the first Sarga in Sundarakanda has a lot of prominence.
It is a sloka that flows off the lips of every Sundarakanda devotee.

Govindaraja says ."అత్ర గాయత్ర్యాః ద్వాదశమక్షరం ప్రయుక్తమ్ తత్ అవలోకనీయం విద్వద్భిః" - "Here the twelfth letter of Gayatri is used , that is to be noted by the learned". The first sloka of the Sundarakanda having the twelfth letter of Gayatri, is also the first Sloka of the twelfth thousand of Ramayana Slokas. To be precise, the Sloka is eleven thousand and one Sloka of Ramayana.

Sundarakanda forms the middle part of Ramayana and the twelfth letter of Gayathri representing the middle syllable of Gayatri, forms an important letter in the very first sloka. The twelfth letter of Gayatri 'VA' is embedded in the word 'रावण/रावण. That fact alone has raised the sloka to be a 'mantra' in its own right. This is a sloka that is recalled many a time as we proceed in this search.

In the first sloka we see Hanuman starting in search of Sita.

How is Hanuman equipped for that search? Hanuman starts in search of Sita with a special order from Rama, with a token given by him.

Sita means that which was found by the ploughing the soil. King Janaka found a baby while ploughing the soil. And he promptly named her Sita.

In this body, which is the domain of all actions, the intellect locates the "Self" by its constant search or digging. That is very much like the ploughing the soil. That means the search for Sita is akin to the "Self" that is to be discovered too. This intermingling of search for Sita and search for Self is what makes Sundarakanda special.

There is more.

Rama is an incarnation of the Supreme being. It means that Hanuman started the search with the approval of the Supreme being, carrying a token given by him. Thus Hanuman starts in search of Sita or 'Self' well equipped by the Supreme being.

Sita got separated from Rama who went pursuit of a golden deer to please Sita. Sita's separation is very much like the Jivatma getting separated from Paramatman while running after objects of life

What is purpose of Hanuman's search? To unite Sita with Rama. Uniting the Self with Paramatman.

That means embedded in the story of search for Sita, is the inner story of search for 'Atma' or Self, and the unification of Jivatma with Paramatma. Any such search /spiritual activity requires a Guru. Here the Guru is Hanuman himself.

Hanuman is called शत्रुकर्षनः. It means, one who can crush the enemies. Hanuman is the one who can crush the Rakshasas troubling Sita. Hanuman is also one who crushes the inner enemies.

One more person highlighted in the first Sloka is Ravana,
Saying 'రావణ నీతాయాః సీతా... ', we are reminded of Ravana

"Ravana" means - "रावयति असत् प्रलापान् कारयति इति रावणः".
The one that makes you think of 'me' and 'mine' and pushes one towards a raving speech - that is Ravana.

What or who is that one in the human body, who forces the thoughts of 'me' and 'mine' ? Without any doubt that is the raging mind or the ego. It is ego that colors everything around as 'mine' or for 'me'. Ravana is nothing but our raging mind.

Sita or the "Self" was carried away by the 'raging mind' called Ravana.

That means the first sloka says that Hanuman started his search for Sita or the Self which was carried away by a Ravana, with the ultimate object of uniting Sita or the Self with Rama , the incarnation of the Supreme Being (Paramatman). In the spiritual enquiry, the unification of Self or Jivatman with the Paramatman is the ultimate goal. That is the same goal in Sundarakanda. That, reading this first sloka, or meditating on this sloka is the way for liberation is the thought of many.

For meditation one needs a Mantra. There are many such Mantras meditating on whom one starts on the path of liberation. The first sloka of Sundarakanda thus is a Mantra too !

First Sloka has one more nugget.

We hear in the first sloka that Hanuman, with the blessings of Bhagavan, and with the ring given as a token by Bhagavan, goes in search of Sita ( or Self). So Hanuma goes in search of the Jivatma ( Sita), separated from the Paramatman ( Rama) .

How does he start ? 'चारणा चरिते पथिः'

'चारणा चरिते पथिः" - Meaning there by that he starts off following the path trodden by the Charanas . चारणा - also means Rishis. Then चारणा चरिते पथिः means the path trodden by the Rishis

So Hanuman followed the well-trodden path of our Seers. It is an age-old dictum. When one is in doubt, follow the established path of the Seers.

This is also what we hear in Upanishads

"अथ यदि ते कर्मविचिकित्सा वा , वृत्त विच्चिकित्सा वा स्यात् , ये तत्र ब्राह्मणाः समर्शिनः अलूक्षा धर्मकास्स्युः , यथा ते तत्र वर्तेरन् तथा तत्र वर्तेथाः"|

This Upanishadic line is easily understood. It says as follows; 'Whenever there is a doubt in the path of action or a doubt in any matter, then follow the path of Brahmins who follow the path of rightful conduct "

Thus in this line - "चारणा चरिते पथिः"- we hear that statement of Upanishads about following past masters.

There is another thought here

चारणा चरिते पथि means the path followed by Charanas, which is the path along the heavenly skies - the आकाश मार्ग. आकाश् means one that shines with brilliance - that is Paramatman. Following the path of Akash means that one being ever steeped in the thoughts of Brahman. Only those steeped in thoughts of Brahman can redeem the lives of Jeeva. Only such one steeped in the thoughts of Brahman, will be victorious in realizing "Self"

Thus we see Hanuman in Sundarakanda, as one with the blessings of Bhagavan, as a Bhakta as well as a messenger of Rama.

Now the second Sloka.

||Sloka 1.02||

దుష్కర్షం నిష్ప్రతిద్వంద్వం చికీర్షన్ కర్మ వానరః |
సముదగ్ర శిరోగ్రీవో గవాంపతిరివాబభౌ||1.02 ||

స|| వానరః దుష్కరం కర్మ నిష్ప్రతిద్వంద్వం చికీర్షన్ సముదగ్ర శిరో గ్రీవః (సః వానరః) గవాంపతి ఇవ బభౌ||2||

||Sloka meanings||

వానరః
- Vanara, Hanuman
దుష్కరం కర్మ
- formidable task
నిష్ప్రతిద్వంద్వం చికీర్షన్
- achieve that which is incomparable or impossible for others
సముదగ్ర శిరో గ్రీవః
- raised his head and neck
గవాంపతి ఇవ బభౌ
- appeared like the king of the bulls

||Sloka summary||

"Intending to accomplish the very difficult action (of crossing the ocean) which has no rival, Hanuman raised his head and neck. Then he appeared like the king of bulls." ||1.02||

दुष्करं निष्प्रतिद्वंद्वं ; a difficult and incomparable task; Hanuman in search of Sita resolved to undertake a difficult and incomparable task. That incomparable task is crossing the hundred Yojana wide ocean. Crossing the hundred Yojana wide ocean in one jump is indeed a difficult task. It echoes the thought of crossing the ocean of Samsara, overcoming all obstacles, which too is difficult a task.

To cross that ocean , गवां पतिः इवाबभौ, like the leader of Bulls, Hanuman stretched his neck straight, and stood ready contemplating on the task ahead.

A bull personifies one who bulldozes his way ahead in the face of obstacles. Valmiki is saying, so will Hanuman, who started on this search with the blessings of Rama. So will anybody who has the blessings of the Supreme being

||Sloka 1.03||

అథ వైడూర్య వర్ణేషు శాద్వలేషు మహాబలః |
ధీరస్సలిలకల్పేషు విచచార యథాసుఖమ్ ||1.03||

స||అథ హనుమాన్ ధీరః మహాబలః వైడూర్య వర్ణేషు సలిల కల్పేషు శాద్వలేషు యథా సుఖం విచచార ||

||Sloka meanings||

అథ హనుమాన్ ధీరః మహాబలః
- then perseverant and mighty Hanuman
వైడూర్య వర్ణేషు
- of the color of Vaidhuryas
సలిల కల్పేషు శాద్వలేషు
- sheet of water on green grassy lands
యథా సుఖం విచచార
- strolled happily

||Sloka summary||

"Then the perseverant and mighty Hanuman strolled happily on the green grassy lands looking like a sheet of water."||1.03||

That Hanuman thus was all set. He was walking about on an even ground flush with beautiful lush green fields. Here that Hanuman is addressed as 'धीर ' .

Lush green fields are places for enjoyment. They capture the heart and mind of people. But those involved in a serious undertaking have to keep their mind away from enjoyment and focus on the task ahead. In that context Hanuman is described as "Dhira" meaning perseverant or one who perseveres.

Addressing Hanuman as "धीर ", while walking about in Lush Green fields touches on another aspect. 'Dhira' has a special meaning. 'धीर ' is elaborated as follows.

"धी" stands for the knowledge of Brahman ,
"र" stands for one who revels.
Thus "धीर " means one who revels in the knowledge of Brahman.
So Hanuman is compared to who revels in the knowledge of Brahman.

That means even as he walks about in that place, flush with lush green fields that captivate all , Hanuman, the Dhira , the one who revels in the knowledge of Brahman, is not affected by those lush green captivating fields.

||Sloka 1.04||

ద్విజాన్ విత్రాశయన్ ధీమాన్ ఉరసా పాదపాన్ హరన్ |
మృగాంశ్చ సుబహూన్ నిఘ్నన్ ప్రవృద్ధ ఇవ కేశరీ ||1.04 ||

స|| ధీమాన్ (హనుమతః) ద్విజాన్ విత్రాశయన్ సుబహూన్ మృగాంశ్చ నిఘ్నన్ ప్రవృద్ధః పాదపాన్ ఉరసా హరన్ కేశరీ ఇవ (చచార)|| Rama TiKa writes 'హనుమాన్ ద్విజాన్ పక్షిణః విత్రాసయన్ ఉరసా పాదపాన్ విదారయన్ మృగాంశ్ఛ నిఘ్నన్ ప్రవృద్ధః కేసరీ ఇవ విచచార'||

||Sloka meanings||

ధీమాన్ (హనుమతః) కేశరీ ఇవ
- that wise ( Hanuman) like a lion
ద్విజాన్ విత్రాశయన్
- scaring the birds
సుబహూన్ మృగాంశ్చ నిఘ్నన్
- trampling many animals
ప్రవృద్ధః పాదపాన్ ఉరసా హరన్
- uprooting big trees with his chest

||Sloka summary||

"Scaring the birds and many other animals, uprooting and trampling the trees with his chest, the wise Hanuman went about like a lion." ||1.04||

||Sloka 1.05||

నీలలోహిత మాంజిష్ట పత్రవర్ణైః సితాసితైః |
స్వభావ విహితైశ్చిత్రైః ధాతుభిః సమలంకృతమ్ ||1.05 ||

స||( సః గిరివర్యః ) స్వభావ విహితైః నీల లోహిత మాంజిష్ట పత్రవర్ణైః సితాసితైః (చ) చిత్రైః ధాతుభిః సమలంకృతం ||

||Sloka meanings||

నీల లోహిత మాంజిష్ట పత్రవర్ణైః
- blue red yellow and green
సితాసితైః (చ)
- also white and black
స్వభావ విహితైః చిత్రైః ధాతుభిః
- wonderful minerals in their natural state
సమలంకృతం
- ( looked like) decorated all over .

||Sloka summary||

"(The mountain) with its natural blue red green and yellow colors as well as white and black colors of minerals looked like it is decorated all over." ||1.05||

||Sloka 1.06||

|| కామరూపిభిరావిష్టమ్ అభీక్ష్ణం సపరిఛ్ఛదైః |
యక్షకిన్నర గంధర్వైః దేవకల్పైశ్చ పన్నగైః ||1.06||

స|| (సః గిరివర్యః) కామరూపిభిః యక్ష కిన్నర గంధర్వైః పన్నగైః సపరిచ్ఛదైః దైవకల్పైశ్చ అభీక్షణమ్ ఆవిష్ఠం||

||Sloka meanings||

కామరూపిభిః యక్ష కిన్నర గంధర్వైః
- Yakshas, Kinnaras and Gandharvas who can take any form
పన్నగైః సపరిచ్ఛదైః దైవకల్పైశ్చ
- as well as Nagas along with their retinues , resembling Gods
అభీక్షణమ్ ఆవిష్ఠం
- very much occupied

||Sloka summary||

"The mountain) was very much occupied by ,Yakshas, Kinnaras, Gandharvas, Pannagas and people who take any form they please, surrounded by their retinues. They were looking like gods." ||1.07||

||Sloka 1.07||

స తస్య గిరివరస్య తలే నాగవరాయుతే |
తిష్ఠన్ కపివరః తత్ర హ్రదే నాగ ఇవాబభౌ || 1.07 ||

స|| నాగవరాయుతే తస్య గిరివరస్య హృదే తలే తిష్ఠన్ స కపివరః నాగః ఇవ అబభౌ||

||Sloka meanings||

తలే నాగవరాయుతే
- filled with lordly elephants at the foot (of the mountain)
తస్య గిరివరస్య హృదే తిష్ఠన్
- standing at the heart of the mountain
స కపివరః నాగః ఇవ అబభౌ
- the best of Vanaras looked like an elephant

||Sloka summary||

"The best of Vanaras standing at the center of that mountain filled with lordly elephants at the foot of the mountain , looked like an elephant." ||1.07||

||Sloka 1.08||

స సూర్యాయ మహేంద్రాయ పవనాయ స్వయంభువే |
భూతేశ్చాభ్యాంజలిం కృత్వా చకార గమనే మతిమ్ ||1.08 ||

స|| సః సూర్యాయ మహేంద్రాయ పవనాయ స్వయంభువే భూతేభ్యః అంజలిం కృత్వా గమనే మతిం చకార ||

||Sloka meanings ||

సూర్యాయ మహేంద్రాయ పవనాయ
- to the Sun, Mahendra , the lord of gods, wind god
స్వయంభువే భూతేభ్యః
- Brahma and all the elements
అంజలిం కృత్వా
- offering salutations with folded hands
సః గమనే మతిం చకార
- he resolved in his mind to go

||Sloka summary||

"Offering salutations to Sun, Indra, Vayu, the creator and all the elements , he decided in his mind to proceed (to Lanka)." ||1.08||

In the Tika Traya, the following comment is noted. "ఏతేన సకలవిఘ్న నివారణాయ ఇష్ఠదేవతా ప్రార్థనాపూర్వం యాత్రా కర్తవ్యేతి సదాచారో బోధితః". "By this act it is stated that before starting on a travel prayer is performed to remove all obstacles as a practice of good men.

This is a traditional act from times immemorial.

||Sloka 1.09 ||

అంజలిం ప్రాజ్ఞ్ముఖం కృత్వా పవనాయాత్మ యోనయే |
తతోఽభివవృధే గంతుం దక్షిణో దక్షిణాం దిశమ్ ||1.09||

స||ప్రాజ్ఙ్ముఖః ఆత్మయోనయే పవనాయ అంజలిం కృత్వా దక్షిణః హనుమాన్ తతః దక్షిణ దిశం గంతుం వవృధే హి||

||Sloka meanings ||

ప్రాజ్ఙ్ముఖః
- facing the east
ఆత్మయోనయే పవనాయ అంజలిం కృత్వా
- offering salutations to wind god, his father
దక్షిణః హనుమాన్
- capable Hanuman
దక్షిణ దిశం గంతుం తతః వవృధే హి
- then enlarged his size to go in southern direction.

||Sloka summary||

"Facing east offering salutations to his father, the wind god, the capable Hanuman grew in size to go in southern direction."||1.09||

Then taking up a difficult task of jumping across the ocean Hanuman pays obeisance to his favorite gods. Before starting any task, one is to offer appropriate prayers. Which is what we do even today.

That is as per scriptures. It is said, "సంధ్యాహీనః అశుచిః నిత్యం అనర్హః సర్వకర్మసు" , the one who does not adhere to cleanliness and does not perform ablutions facing east is unfit for all actions.

Following the same dictum Hanuman pays obeisance to Sun, Mahendra and his father Vayu before starting on his journey. Hanuman then embraced all his comrades and also circumambulated them. And he was in turn blessed by all.

Then the poet Valmiki describes various actions of Hanuman like, stretching his arms fully keeping his shoulders still, stiffening and pressing down his arms on the mountain, crouching and contracting his waist, flattening his ears, etc as part of his preparation to take a leap into the skies from the Mahendra Mountain .

These are all also part of Yoga to keep the sensory organs under control

When Yoga is performed there is sweat and trembling of body. Here with Hanuman's action the mountain trembles and water flows. The result of yoga is that the Tamas and Rajas Gunas subside and Sattvic feeling takes over.

||Sloka 1.10 ||

ప్లవంగప్రవరైర్దృష్టః ప్లవనే కృత నిశ్చయః
వవృధే రామవృధ్యర్థం సముద్ర ఇవ పర్వసు || 1.10 ||

స|| (యదా) ప్లవంగ ప్రవరైః దృష్టః - (తదా) ప్లవనే కృత నిశ్చయః హనుమాన్ రామవృధ్యర్థమ్ పర్వసు ( పర్వదినేషు) సముద్ర ఇవ వవృధే (యథా) ||

||Sloka meanings||

ప్లవంగ ప్రవరైః దృష్టః
- while being seen by the Vanaras chiefs
ప్లవనే కృత నిశ్చయః
- having resolved to fly across
రామవృధ్యర్థమ్
- for the cause of Rama
పర్వసు ( పర్వదినేషు) సముద్ర ఇవ
- like the sea on full moon days
వవృధే (యథా)
- began to grow in size

||Sloka summary||

"Then having resolved to take a leap for achieving the task of Rama, Hanuman grew like the sea during the full moon days, while being seen by the Vanara chiefs." ||1.10||

||Sloka 1.11||

నిష్ప్రమాణశరీరస్సన్ లిలింఘయిషురర్ణవమ్ |
బాహుభ్యాం పీడయామాస చరాణాభ్యాం చ పర్వతమ్ || 1.11 ||

స|| నిష్ప్రమాణ శరీరః సన్ అర్ణవమ్ (సాగరం) లిలింఘయిషు బాహుభ్యాం చరణాభ్యాం చ పర్వతమ్ పీడయామాస||

||Sloka meanings||

అర్ణవమ్ (సాగరం) లిలింఘయిషు
- to cross the ocean
నిష్ప్రమాణశరీరస్సన్
- having grew to an immeasurable size
బాహుభ్యాం చరణాభ్యాం చ
- with both his arms and feet
పర్వతమ్ పీడయామాస
- pressed the mountain

||Sloka summary||

"With an immeasurable size of body, Hanuman started to put pressure on the mountain with his feet and hands, to cross the ocean ."||1.11||

నిష్ప్రమాణ means immeasurable. Hanuman grew his body to an immeasurable size.

||Sloka 1.12 ||

స చచాలచలశ్చాపి ముహూర్తం కపి పీడితః |
తరూణాం పుష్పితాగ్రాణాం సర్వం పుష్పమశాతయన్ ||1.12 ||

స|| అచలశ్చాపి కపి పీడితః ముహూర్తమ్ చచాల | (తదా) పుష్పితాగ్రాణాం తరూణాం సర్వం పుష్పం అశాతయన్||

||Sloka meanings||

అచలశ్చాపి కపి పీడితః
- though immovable, pressed by Hanuman
ముహూర్తమ్ చచాల
- shaken for a moment
పుష్పితాగ్రాణాం తరూణాం
- stems with flowers on the top of the trees
సర్వం పుష్పం అశాతయన్
- dropped all the flowers

||Sloka summary||

"Though immovable pressed by Hanuman, for a moment (mountain) was shaken by the Vanara. Then the flowers on the top of trees fell down." ||1.12||

||Sloka 1.13||

తేన పాదపముక్తేన పుష్పౌఘేణ సుగంధినా |
పర్వతః సంవృతశ్శైలో బభౌ పుష్పమయో యథా ||1.13 ||

స||శైలః పాదపముక్తేన సుగంధినా పుష్పౌఘేణ సంవృతః పర్వతః పుష్పమయో యథా బభౌ||

||Sloka meanings||

శైలః - the mountain
సంవృతః - covered by
పాదపముక్తేన సుగంధినా పుష్పౌఘేణ
- the heap of flowers full of fragrance dropped from the trees
పర్వతః పుష్పమయో యథా బభౌ-
- appeared like a mountain of flowers.

||Sloka summary||

"The mountain covered with the fragrant flowers fallen from the trees, looked like a mountain of flowers." ||1.13||

||Sloka 1.14||

తేన చోత్తమ వీర్యేణ పీడ్యమానస్స పర్వతః |
సలిలం సంప్రసుస్రావ మదం మత్త ఇవ ద్విపః ||1.14 ||

స|| తేన ఉత్తమవీర్యేణ పీడితః సః పర్వతః మత్తః ద్విపః మదం ఇవ సలిలం సుశ్రావ||

||Sloka meanings||

తేన ఉత్తమవీర్యేణ పీడితః
- pressed by the valiant Self
సః పర్వతః
- that mountain
మత్తః ద్విపః మదం ఇవ
- like an intoxicated elephant in the runt
సలిలం సుశ్రావ
- exuded water profusely

||Sloka Summary||

"Then pressed by the highly valiant one, that mountain let go of waters like the elephant in rut." ||1.14||

||Sloka 1.15||

పీడ్యమానస్తు బలినా మహేంద్రస్తేన పర్వతః |
రీతిః నిర్వవర్తయామాస కాంచనాంజనరాజతీః ||1.15 ||

స|| మహేంద్ర పర్వతః తేన బలినా పీడ్యమానః కాంచనాంచన రాజతీః రీతిః నిర్వర్తయామాస||

||Sloka meanings||

మహేంద్ర పర్వతః తేన బలినా పీడ్యమానః
- that Mahendra mountain pressed by the powerful one
కాంచనాంజన రాజతీః రీతిః
- streams of gold and silver
నిర్వర్తయామాస
- let flow

||Sloka summary||

"The Mahendra mountain, pressurized by his might, let flow of streams of gold and silver." ||1.15||

||Sloka 1.16||

ముమోచ చ శిలాశ్శైలో విశాలాసమనశ్శిలాః |
మధ్యమేనార్చిషా జుష్ఠో ధూమరాజీః ఇవానలః|| 1.16||

స|| శైలః విశాలాః శిలాః సమనః శిలాః ముమోచ (యథా) మధ్యమేన అర్చిషా ధూమరాజీరివ అనలః జుష్టాః||

||Sloka meanings||

శైలః - mountain
విశాలాః శిలాః
- big boulders
సమనః శిలాః ముమోచ
- boulders with Sulphur pigments, let go
మధ్యమేన అర్చిషా
- in the middle of the fire
ధూమరాజీరివ
- like the columns of smoke
అనలః జుష్టాః
- fire possessed with

||Sloka summary||

"The mountain let go of big boulders with Sulphur pigments just like fire emits columns of smoke possessed with fire." ||1.16||

This is elaborated in Tilaka as follows. 'స శైలః సమనశిలా విశాలాః శిలా ముమోచ నిపీడనాత్ |అత ఏవ మధ్యమేన మధ్య భాగేన అర్చిషా జ్వాలయా యో అనలః తస్య ధూమరాజీరివ బభూవ ఇత్యర్థః"- That mountain let go of big boulders, boulders with
elements (like Sulphur), the example is the middle part of the fire emitting smoke.

||Sloka 1.17||

గిరిణాపీడ్యమానేన పీడ్యమానాని సర్వతః |
గుహావిష్ఠాని భూతాని వినేదుర్వికృతైః స్వరైః ||1.17||

స||గిరిణా సర్వతః పీడ్యమానాని గుహావిష్టాని భూతాని పీడ్యమానేన వికృతైః స్వరైః వినేదుః ||

||Sloka meanings||

గిరిణా సర్వతః పీడ్యమానాని
- pressed by the mountain on all sides
గుహావిష్టాని భూతాని
- all the creatures in the caves
పీడ్యమానేన
- being pressed
వికృతైః స్వరైః వినేదుః
- shrieked with horrible sounds

||Sloka summary||

"Being shaken by the mountain all the beings living in the caves shrieked with horrible sounds." |1.17||

||Sloka 1.18||

స మహాసత్వ సన్నాదః శైలపీడానిమిత్తజః |
పృథివీం పూరయామాస దిశశ్చోపవనాని చ ||1.18||

స||శైలపీడా నిమిత్తజః సః మహాసత్త్వ సన్నాదః పృథివీన్ దిశశ్చ ఉపవనాని చ పూరయామాస||

||Sloka meanings||

శైలపీడా నిమిత్తజః
- pressured by the mountain
సః మహాసత్త్వ సన్నాదః
- the loud noises of the creatures
పృథివీన్ దిశశ్చ
- all direction of the earth
ఉపవనాని చ పూరయామాస
- also the surrounding groves

||Sloka summary||

"Caused by the crushing power of the mountain, the loud noises made by all the creatures filled all the all the groves on earth in all directions." ||1.18||

||Sloka 1.19||

శిరోభిః పృథిభిః సర్పా వ్యక్త స్వస్తికలక్షణైః |
వమంతః పావకం ఘోరం దదంశుః దశనైశ్శిలాః ||1.19||

స|| వ్యక్త స్వస్తిక లక్షణైః పృథుభిః శిరోభిః ఘోరం పావకం వమన్తః సర్పాః దశనైః శిలాః దదంశుః ||

||Sloka meanings||

వ్యక్త స్వస్తిక లక్షణైః
- with visible signs of Swastik marks
పృథుభిః శిరోభిః
- with wide hoods
ఘోరం పావకం వమన్తః
- terrible fire poured out
సర్పాః దశనైః శిలాః దదంశుః
- snakes bit the rocks with fangs

||Sloka summary||

"The snakes with the signs of swastika on their foreheads bit the rocks with their fangs producing great fire."||1.19||

||Sloka 1.20||

తాస్తదా సవిషైః దష్టాః కుపితైః తైః మహాశిలాః |
జజ్వలుః పావకోద్దీప్తా బిభిదుశ్చ సహస్రథా ||20||

స|| తదా కుపితైః సవిషైః ( సర్పైః) దష్టా మహాశిలాః పావకోదదీప్తాః జజ్వలుః సహస్రధా బిబిధుః చ||

||Sloka meanings||

తదా కుపితైః సవిషైః ( సర్పైః) దష్టా
- then bitten by the angry poisonous serpents
మహాశిలాః పావకోదదీప్తాః
- the big rocks burnt by the fire
జజ్వలుః
- burnt
సహస్రధా బిబిధుః చ
- broke into thousands of pieces.

||Sloka summary||

"Then the mountain rocks bitten by the angry and venomous snakes and burnt by the fire broke into thousands of pieces ."||1.20||

||Sloka 1.21 ||

యాని చౌషధజాలాని తస్మిన్ జాతాని పర్వతే |
విషఘ్నాన్యపి నాగానాం న శేకుః శమితం విషం||1.21||

స||తస్మిన్ పర్వతే జాతాని ఔషధజలాని నాగానాం శమితం విషం విషఘ్నాన్యపి న శేకుః ||

||Sloka meanings||

తస్మిన్ పర్వతే జాతాని ఔషధజలాని
- the medicinal plants grown on the mountain
నాగానాం శమితం విషం
- the poison spewed by the serpents
విషఘ్నాన్యపి న శేకుః
- though capable of countering the poison could not

||Sloka summary||

"The medicinal plants capable of counteracting the poisons, grown on the mountain were not enough to counter the poison ( spewed by the snakes)." ||1.21||

||Sloka 1.22 ||

భిద్యతేఽయం గిరిర్భూ తైరితి మత్వా తపస్వినః |
త్రస్తా విధ్యాధరః తస్మాత్ ఉత్పేతుః స్త్రీగణైసహ||1.22||

స|| అయం గిరిః భూతైః భిద్యతే ఇతి మత్వా త్రస్తా తపస్వినః (తథైవ) స్త్రీగణైః సహ విధ్యాధరః తస్మాత్ ఉత్పేతుః||

||Sloka meanings||

అయం గిరిః భూతైః భిద్యతే
- this mountain is being broken into pieces by creatures
ఇతి మత్వా త్రస్తా తపస్వినః
- thinking thus , the scared ascetics
(తథైవ) స్త్రీగణైః సహ విధ్యాధరః -
- ( similarly) Vidyadharas along with their women
తస్మాత్ ఉత్పేతుః
- flew up from that( mountain)

||Sloka summary||

"Thinking that this mountain is being broken into pieces, the scared ascetics as well as the Vidyadharas along with their women folk flew up in fear." ||1.22||

||Sloka 1.23||

పానభూమిగతం హిత్వా హైమమాసవభాజనమ్|
పాత్రాణి చ మహార్హాణి కరకాంశ్చ హిరణ్మయాన్ ||1.23||

స|| మహార్హాణి పాత్రాణి హైమ మాసవ భాజనం హిరన్మయాన్ కరకాంశ్చ హిత్వా ||

||Sloka meanings||

హైమమాసవభాజనమ్
- golden drinking cups
మహర్హాణి పాత్రాణి చ
- valuable vessels too
కరకాంశ్చ హిరన్మయాన్
- golden goblets
పానభూమిగతం హిత్వా
- leaving them at the drinking places

||Sloka summary||

"(They flew up) leaving the valuable vessels , golden drinking cups with golden goblets." ||1.23||

||Sloka 1.24||

లేహ్యానుచ్చావచాన్ భక్ష్యాన్ మాంసాని వివిధాని చ|
ఆర్షభాణి చ చర్మాణి ఖడ్గాంశ్చ కనకత్సరూన్ ||1.24||

స|| (విధ్యాధరాః) లేహ్యాన్ ఉచ్చావచాన్ భక్ష్యాన్ వివిధాని మాంసాని చ అర్షభాణి చర్మాణి కనకత్సరూన్ ఖడ్గాం చ హిత్వా (ఉత్పేతుః)||

||Sloka meanings||

లేహ్యాన్ ఉచ్చావచాన్ భక్ష్యాన్
- food that is licked, various small and big eatables
వివిధాని మాంసాని చ
- many kinds of meat
అర్షభాణి చర్మాణి కనకత్సరూన్ ఖడ్గాం చ
- hides of oxen ,swords covered with golden sheaths
హిత్వా (ఉత్పేతుః)- leaving them

||Sloka summary||

"Food that was licked, various types of meat, other eatables in small and big vessels, hides of bulls , swords covered with golden sheaths were all left behind." ||1.24||

||Sloka 1.25||

కృతకంఠగుణాః క్షీబా రక్తమాల్యానులేపనః|
రక్తాక్షాః పుష్కరాక్షాశ్చ గగనం ప్రతిపేదిరే ||1.25||

స|| (విధ్యాధరాః) క్షీబాః కృతకంఠగణాః రక్తాక్షాః పుష్కరాక్షః చ రక్తమాల్యాను లేపనః గగనం ప్రతిపేదిరే||

||Sloka meanings||

కృతకంఠగణాః రక్తాక్షాః పుష్కరాక్షః
- wearing chains, with red eyes, with lotus like eyes
రక్తమాల్యాను లేపనః
- smeared with red unguents and wearing garlands and ,
క్షీబాః
- intoxicated ones
గగనం ప్రతిపేదిరే
- flew into the sky

||Sloka summary||

"The intoxicated Vidyadharas, with red lotus like eyes, wearing chains, garlands and red unguents flew into the sky." ||1.25||

|| Sloka 1.26||

హారనూపూర కేయూర పారిహార్యధరాః స్త్రియః |
విస్మితాః సస్మితాస్తస్థురాకాశే రమణైః సహ ||1.26||

స|| విస్మితాః సస్మితాః హారనూపూర కేయూర పారిహార్య ధరాః స్త్రియః రమణైః సహ ఆకాశే తస్థుః||

||Sloka meanings||

విస్మితాః సస్మితాః
- wonderstruck and gently smiling,
హారనూపూర కేయూర పారిహార్య ధరాః
- wearing necklaces, anklets, and armlets
స్త్రియః రమణైః సహ ఆకాశే తస్థుః
- women with their lovers stood in the sky

||Sloka summary||

"Wonder struck women wearing necklaces, anklets, and armlets stayed in the sky with their lovers smiling gently."||1.26||

||Sloka 1.27||

దర్శయన్తో మహావిద్యాం విద్యాధరమహర్షయః |
సహితాస్తస్థురాకాశే వీక్షాంచక్రుశ్చ పర్వతమ్ ||1.27||

స|| విధ్యాధర మహర్షయః సహితాః మహావిద్యాం దర్శయన్తః ఆకాశే తస్థుః వీక్షాంచక్రుశ్చ పర్వతమ్||

||Sloka meanings||

విధ్యాధర మహర్షయః
- the seers among Vidyadharas
మహావిద్యాం దర్శయన్తః
- demonstrating their knowledge and expertise
ఆకాశే తస్థుః పర్వతమ్వీక్షాంచక్రుశ్చ
- stood in the sky and also watching the mountain

||Sloka summary||

"The great seers among Vidyadharas, proficient in all studies, were also watching the mountain, staying up in the sky ."||1.27||

The word'దర్శయన్తః' has been elaborated by Rama Tika as follows: 'మహావిద్యాం మహావిద్యాజనిత నిరవలమ్బన స్థితిరూపాం స్వశక్తిం దర్శయన్తః సహితా మింలితా విద్యాధర మహర్షయః అకాశే తస్థుః'.

|| Sloka 1.28||

శుశ్రువుశ్చ తదాశబ్దం ఋషీణాం భావితాత్మనాం|
చారణానాంశ్చ సిద్ధానాం స్థితానాం విమలేఽమ్బరే||28||

స|| తదా విమలే అమ్బరే స్థితానాం ఋషీణాం భావితాత్మనాం చారణానాం సిద్ధానాం చ శబ్దం శుశ్రువుః ||

||Sloka meanings||

తదా విమలే అమ్బరే స్థితానాం -
- then those stationed in the clear sky's
చారణానాం సిద్ధానాం
- of charanas and Siddhas
ఋషీణాం భావితాత్మనాం
- seers who are seekers of truth
శబ్దం శుశ్రువుః
- heard the words

||Sloka summary||

"Then those stationed in the clear skies, charanas and Siddhas, the sounds of seers who are seekers of truth, were heard."||1.28||

||Sloka 1.29||

ఏషపర్వత సంకాశో హనుమాన్ మారుతాత్మజః|
తితీర్షతి మహావేగః సముద్రం మకరాలయమ్ ||1.29||

స||ఏషః పర్వత సంకాశః మారుతాత్మజః మహావేగః హనుమాన్ మకరాలయం సముద్రం తితీర్షతి||

||Sloka meanings||

ఏషః పర్వత సంకాశః మారుతాత్మజః
- this son of wind god, resembling the mountain
మహావేగః హనుమాన్
- swift Hanuman
మకరాలయం సముద్రం తితీర్షతి
- desires to cross the ocean which is the abode of crocodiles

||Sloka summary||

"(They said) 'This son of wind god, swift Hanuman of the size of a mountain is desiring to cross the ocean which is the abode of crocodiles." ||1.29||

||Sloka 1.30||

రామార్థం వానరార్థం చ చికీర్షన్ కర్మ దుష్కరమ్|
సముద్రస్య పరం పారం దుష్ప్రాపం ప్రాప్తుమిచ్ఛతి ||1.30||

స|| రామార్థం వానరార్థం చ దుష్కరం కర్మ చికీర్షన్ సముద్రస్య దుష్ప్రాపం పరం పారం ప్రాప్తుం ఇచ్ఛతి||

||Sloka meanings||

రామార్థం వానరార్థం చ
- for Rama and for Vanaras
దుష్కరం కర్మ చికీర్షన్
- desirous achieving impossible task
సముద్రస్య దుష్ప్రాపం పరం పారం
- difficult to reach other shore of the ocean
ప్రాప్తుం ఇచ్ఛతి
- desires to achieve.

||Sloka summary||

"For the sake of Rama and for the sake of Vanaras, to achieve a difficult task he wants to reach the other shore of the ocean which is difficult to reach". ||1.130||

We hear the seers of the skies talk about Hanuman's actions.

What is the purpose of Hanuman's actions?
Hanuma is doing these actions, " रामार्थम्" "वानरार्थम्"; For Rama and for Vanaras.

So saying the poet is highlighting the Nishkama karma of Hanuman.

Those who are in search of the knowledge of "Self", do so by offering "every action" they perform to the Paramatma. No action is meant for personal benefit.

This is something we hear very often.

Enlightened persons keep continuing on path of action. That action is to please the Lord or for the welfare of the community. That is also what we hear in Gita too.

The action of Hanuman "for Rama" and "for Vanaras" falls in the same category of selfless action

||Sloka 1.31||

ఇతి విద్యాధరాః శ్రుత్వా వచస్తేషాం తపస్వినామ్|
తమప్రమేయం దదృశుః పర్వతే వానరర్షభమ్||1.31||

స||విధ్యాధరః తేషాం తపస్వినాం వచః శ్రుత్వా పర్వతే అప్రమేయం తం వానరరర్షభం దద్రుశుః||

||Sloka meanings||

విధ్యాధరః తేషాం తపస్వినాం వచః శ్రుత్వా
- Vidyadharas having heard the words of the ascetics
అప్రమేయం వానరరర్షభం
- immeasurable Hanuman
పర్వతే తం దద్రుశుః
- saw him on the mountain

||Sloka summary||

The Vidyadharas having heard the words of the ascetics, saw Hanuman the bull among Vanaras whose strength is unmeasurable." ||1.31||

||Sloka 1.32||

దుధువేచ స రోమాణి చకంపే చాచలోపమః|
ననాద సు మహానాదం సుమహానివ తోయదః||1.32||

స|| సుమహాన్ సః అచలోపమః రోమాణి దుధువే చకంపే (తతః) తోయదః ఇవ సుమహానాదం ననాద ||
Rama Tika writes: స హనుమాన్ రోమాణీ దుధువే చకమ్పే కించిత్ చచాల చ మహాన్ తోయదో మేఘ ఇవ ననాద చ|

||Sloka meanings||

సః అచలోపమః రోమాణి దుధువే
- he, huge like a mountain, shook his hair ,
కంపేచ
- shook his body
తోయదః ఇవ సుమహానాదం ననాద
- produced thundering sound like a cloud full of water

||Sloka summary||

"The great one as huge as a mountain shook his hair on his body and produced a great sound thundering like a cloud." ||1.32||

||Sloka 1.33||

ఆనుపూర్వేణ వృత్తస్య లాంగూలం లోమభిశ్చితమ్|
ఉత్పతిష్యన్ విచిక్షేప పక్షిరాజ ఇవోరగమ్ ||1.33||

స|| పక్షిరాజః ఉరగం ఇవ లోమభిః వృతం చితం లాంగూలం ఆనుపూర్యేణ ఉత్పతిష్యన్ విచిక్షేప||

||Sloka meanings||

ఉత్పతిష్యన్
- ready to leap ( Hanuma)
లోమభిః వృతం చితం లాంగూలం
- tail covered with and full of hair
ఆనుపూర్యేణ విచిక్షేప
- shook as a precursor to take off
పక్షిరాజః ఉరగం ఇవ
- like the king of birds would shake a serpent

||Sloka summary||

"Like the king of birds shaking a serpent, he shook his tail covered with hair as a precursor to take off." ||1.33||

|| Sloka 1.34||

"తస్య లాంగూలమావిద్ధ మాత్త వేగస్య పృష్ఠతః|
దదృశే గరుడే నేవ హ్రియమాణో మహోరగః ||34||

స|| ఆత్తవేగస్య తస్య పృష్ఠతః గరుడేన హ్రియమాణః మహోరగః ఇవ లాంగూలం అవిద్ధం||

||Sloka meanings||

ఆత్తవేగస్య తస్య
- మహావేగముతో పోబోతున్న అతని
పృష్ఠతః లాంగూలం అవిద్ధం
- the tail that curled at his back
గరుడేన హ్రియమాణః మహోరగః ఇవ
- like a big snake being carried away by Garuda

||Sloka summary||

"The tail curled at his back looked like a big serpent being carried off by Garuda." ||1.34||

||Sloka 1.35||

బాహూసంస్తంభయామాస మహా పరిఘ సన్నిభౌ |
ససాద చ కపిః కట్యాం చరణౌ సంచుకోచ చ||1.35||

స|| కపిః మహాపరిఘసన్నిభౌ బాహుః సంస్తంభయామాస కట్యాం ససాద చరణౌ సంచుకోచ చ ||

||Sloka meanings||

కపిః - Vanara
మహాపరిఘసన్నిభౌ బాహుః
- arms like huge iron clubs
సంస్తంభయామాస
- pressing down firmly
కట్యాం ససాద
- crouched his waist
చరణౌ సంచుకోచ చ
- contracted his feet

||Sloka summary||

"The Vanara pressed his arms, looking like iron clubs, firmly on the mountain, crouched his waist and contracted his feet."||1.35||

Tilaka Tika elaborates 'సంస్తంభయామాస' : 'బాహోః సంస్తంభనం నామ పర్వతోపరి ధృఢప్రతిష్టాపనమ్ ఇతి ; That is pressing the hands firmly on the mountain; Govindaraja says, 'లఙ్ఘనోద్యోగకాలికావస్థాం వర్ణయతి'; that Hanuman's preparation for the leap is being described.

||Sloka 1.36||

సంహృత్య చ భుజౌ శ్రీమాన్ తథైవ చ శిరోధరామ్|
తేజః సత్త్వం తథా వీర్య మావివేశ స వీర్యవాన్ ||1.36||

స|| వీర్యవాన్ శ్రీమాన్ హనుమాన్ భుజౌ తథైవ శిరోధరామ్ సంహృత్య సత్త్వం తథా తేజః ఆవివేశ|| 1.36||

||Sloka meanings||

వీర్యవాన్ శ్రీమాన్ హనుమాన్
- glorious and powerful Hanuman
భుజౌ తథైవ శిరోధరామ్ సంహృత్య
- contracted shoulders as well as head
సత్త్వం తథా తేజః ఆవివేశ
- summoned up energy and vigor

||Sloka summary||

"The glorious Hanuman contracted his shoulders and the head similarly, and summoned up energy as well as vigor." ||1.36||

||Sloka 1.37||

మార్గమాలోకయన్ దూరా దూర్ధ్వం ప్రణిహితేక్షణః|
రురోద హృదయే ప్రాణాన్ ఆకాశమవలోకయన్ ||1.37||

స|| ఊర్ధ్వం ప్రణిహితేక్షణః దూరాత్ ఆకాశం మార్గం అవలోకయన్ ప్రాణాన్ హృదయే రురోద||

||Sloka meanings||

ఊర్ధ్వం ప్రణిహితేక్షణః
- raising eyes upwards
దూరాత్ ఆకాశం మార్గం అవలోకయన్
- looking at the path forward at a distance
ప్రాణాన్ హృదయే రురోద
- restrained his breath in his chest.

||Sloka summary||

"Setting up his eyes to look up in the direction in which he has to leap, he restrained his breath in his chest."||1.37||.

||Sloka 1.38||

పద్భ్యాం దృఢమవస్థానం కృత్వా స కపికుంజరః|
నికుంచ్య కర్ణౌ హనుమాన్ ఉత్పతిష్యన్ మహాబలః|
వానరాన్ వానరశ్రేష్ఠ ఇదం వచన మబ్రవీత్ ||1.38||

స|| కపికుంజరః మహాబలః పద్భ్యాం దృఢం అవస్థానమ్ కర్ణౌ నికుంచ్య ఉత్పతిష్యన్ (కిం కరోతి?) వానరాన్ వానరశ్రేష్ఠం ఇదం వచనం అబ్రవీత్ ||

||Sloka meanings||

కపికుంజరః మహాబలః
- the one who is like an elephant among Vanaras, and powerful
ఉత్పతిష్యన్ పద్భ్యాం దృఢం అవస్థానమ్
- ready to take a leap, firmly planting his feet
కర్ణౌ నికుంచ్య
- contracting his ears
వానరాన్ వానరశ్రేష్ఠం ఇదం వచనం అబ్రవీత్
- the best among Vanaras said the following words to other Vanaras,'.

||Sloka summary||

"The elephant among the Vanaras, keeping his feet firmly in that position, contracting his ears, ready to fly said the following to the Vanaras." ||1.38||

||Sloka 1.39||

యథా రాఘవ నిర్ముక్తః శ్శరశ్శ్వసన విక్రమః |
గచ్ఛేత్తద్వద్గమిష్యామి లఙ్కాం రావణపాలితామ్||1.39||

స|| యథా రాఘవ నిర్ముక్తః శరః గచ్ఛేత్ తద్వత్ శ్వసన విక్రమః రావణపాలితామ్ లఙ్కాం గమిష్యామి||

||Sloka meanings||

యథా రాఘవ నిర్ముక్తః శరః గచ్ఛేత్
- like the arrow released by Rama goes
తద్వత్ శ్వసన విక్రమః
- similarly with the speed of wind
రావణపాలితామ్ లఙ్కాం గమిష్యామి
- will go to Lanka ruled by Ravana

||Sloka summary||

"With the speed of wind, like the arrow released by Rama (I) will go the Lanka ruled by Ravana. ." ||1.39||

Thus having got ready to fly, Hanuma told the fellow Vanaras as follows

"Like the arrow shot by Rama, I will go with the same speed to Lanka ruled by Ravana. Whatever it maybe, I will complete the task and return"

The arrow that was shot from a bow does not have its own power. It has the power attributed to the one who let the arrow go from his bow. When Rama shoots an arrow, the speed provided by Rama pulling the bow string is the speed of that arrow. That arrow of Rama does not stop in the middle. That arrow of Rama achieves the objective.

Here Hanuma compares himself to the arrow of Rama. He makes Rama's speed as his, Rama's power as his power. Thus all the power he has is that of the Bhagavan, and not his.

In the path of action, and the Nishkama karma, this is very important ,the action one is performing is for others not for himself. All of the action is attributed to the grace of the god. The action is not seen as 'his' or done by 'him'. All of that attributed to the grace of God.

||Sloka 1.40||

న హి ద్రక్ష్యామి యది తాం లఙ్కాయాం జనకాత్మజామ్||
అనేనైవ హి వేగేన గమిష్యామి సురాలయమ్ ||1.40||

స|| యది లఙ్కాయాం తాం జనకాత్మజం న ద్రక్ష్యామి అనేన వేగేనైవ హి సురాలయం గమిష్యామి ||

||Sloka meanings||

యది లఙ్కాయాం తాం జనకాత్మజం న ద్రక్ష్యామి
- If I do not see the daughter of Janaka
అనేన వేగేనైవ హి సురాలయం గమిష్యామి
- with the same speed will go to the abode of gods

||Sloka summary||

"If I do not see Sita, then withe same speed I will go to the abode of Devas."||1.40||

||Sloka 1.41||

యది వా త్రిదివే సీతాం న ద్రక్ష్యా మ్యకృత శ్రమః|
బద్ద్వా రాక్షస రాజానం ఆనయిష్యామి సరావణమ్||1.41||

స|| యది త్రిదివే సీతాం నద్రక్ష్యామి (తదా) అకృత శ్రమః రాక్షస రాజానం స రాక్షసం బద్ధ్వా ఆనయిష్యామి||

||Sloka meanings||

యది త్రిదివే సీతాం నద్రక్ష్యామి
- if I do not see Sita in the abode of Devas
అకృత శ్రమః - effortlessly
రాక్షస రాజానం బద్ధ్వా
- having bound the king of Rakshasas
స రాక్షసం ఆనయిష్యామి
- will bring that Rakshasa

||Sloka summary||

"If I do not find Sita in heaven in spite of all my efforts, then I effortlessly will bind that king of Rakshasas and bring him here."||1.41||

||Sloka 1.42||

సర్వథా కృతకార్యోఽహం ఏష్యామి సహ సీతయా |
ఆనయిష్యామి వా లఙ్కాం సముత్పాట్య స రావణమ్||1.42||

స|| సర్వథా కృత కార్యః సహ సీతయా అహం ఏష్యామి | వా లఙ్కాం స రావణమ్ సముత్పాట్య ఆనయిష్యామి ||

||Sloka meanings||

సర్వథా కృత కార్యః
- in all respects having completed the task
సహ సీతయా అహం ఏష్యామి
- will come back along with Sita.
వా లఙ్కాం స రావణమ్ సముత్పాట్య
- or uprooting Lanka along with Ravana
ఆనయిష్యామి
- will them back .

||Sloka summary||

"By all means completing my task I will come back here along with Sita. Otherwise I will uproot Lanka along with Ravana and bring him here."||1.42||

Saying "సర్వథా కృత కార్యః" , Hanuma tells all Vanaras that he will accomplish the task.

||Slokas 1.43 - 44||

ఏవముక్త్వాతు హనుమాన్ వానరాన్ వానరోత్తమః |
ఉత్పపాథ వేగేన వేగవాన్ అవిచారయన్ ||43||
సుపర్ణమివ చ ఆత్మానం మేనే స కపికుంజరః ||44||

స|| ఏవం ఉక్త్వా వానరాన్ వానరోత్తమః హనుమాన్ వేగవాన్ వేగేన అవిచారయన్ ఉత్పపాథ|| సః కపికుంజరః ఆత్మానం సుపర్ణమివ మేనే||

||Sloka meanings||

ఏవం ఉక్త్వా వానరాన్ వానరోత్తమః హనుమాన్
- having spoken to Vanaras, the best of Vanaras then
వేగవాన్ వేగేన
- the swift one swiftly
అవిచారయన్ ఉత్పపాథ
- leaped up effortlessly.
సః కపికుంజరః
- that elephant among Vanaras
ఆత్మానం సుపర్ణమివ మేనే
- thought of himself as Garuda

||Sloka summary||

"Having said this to Vanaras the best among Vanaras, the swift Hanuman swiftly leaped without any effort. The elephant among Vanaras thought himself like Garuda". ||1.43-44||

|| Sloka 1.45||

సముత్పతి తస్మింస్తు వేగాత్తే నగ రోహిణః|
సంహృత్య విటపాన్ సర్వాన్ సముత్పేతుః సమంతతః||1.45||

స|| (యదా) తస్మిన్ వేగాత్ సముత్పతతి (తదా) నగరోహిణః సర్వాన్ విటపాన్ సంహృత్య సమంతతః సముత్పేతుః||

||Sloka meanings||

తస్మిన్ వేగాత్ సముత్పతతి
- as he took off with speed
నగరోహిణః సర్వాన్ విటపాన్ సంహృత్య
- many trees drawing their branches together
సమంతతః సముత్పేతుః
- flew from all over the mountain

||Sloka summary||

"As he took off with speed, all the trees on the mountain together with the branches flew along with him." ||1.45||

||Sloka 1.46||

స మత్తకోయష్టిమకాన్ పాదపాన్ పుష్పశాలినః |
ఉద్వహన్నూరువేగేన జగామ విమలేంబరే ||1.46||

స|| పుష్పశాలినః పాదపాన్ మత్తకోయష్టిమకాన్ ఊరు వేగేన ఉద్వహన్ సః విమలే అంబరే జగామ||

||Sloka meanings||

పుష్పశాలినః
- full of flowers
మత్తకోయష్టిమకాన్ పాదపాన్
- trees with lapwings in heat
ఊరు వేగేన ఉద్వహన్
- swept away with the speed of his thighs
విమలే అంబరే జగామ
- went through cloudless sky

||Sloka summary||

"The speed of his thighs uprooted the trees full of flowers along with the intoxicated birds on the tree as he coursed along the cloudless sky." ||1.46||

||Sloka 1.47||

ఊరు వేగోద్ధతా వృక్షా ముహూర్తం కపి మన్వయుః|
ప్రస్థితం దీర్ఘమధ్వానం స్వబంధుమివ బాంధవః||1.47||

స|| ఊరువేగోథ్థితాః వృక్షాః దీర్ఘమధ్వానం స్వబంధుం ప్రస్థితం బాంధవః ఇవ ముహూర్తమ్ అన్వయుః||

||Sloka meanings||

ఊరువేగోథ్థితాః వృక్షాః
- trees pulled along by the force of his thighs
దీర్ఘమధ్వానం స్వబంధుం ప్రస్థితం
- own kin proceeding on a long journey
బాంధవః ఇవ ముహూర్తమ్ అన్వయుః
- followed for a moment like relative

||Sloka summary||

"Pulled along by the speed of his thighs, the trees followed for a distance like the relatives follow the kin on a long journey." ||1.47||

||Sloka 1.48||

త మూరు వేగోన్మథితా స్సాలాశ్చాన్యే నగోత్తమాః|
అనుజగ్ముర్హనూమంతం సైన్యా ఇవ మహీపతిమ్||1.48||

స|| ఊరువేగోన్మథితాః సాలాః అన్యే నగోత్తమాః మహీపతిం సైన్యా ఇవ తం హనూమంతం అనుజగ్ముః||

||Sloka meanings||

ఊరువేగోన్మథితాః సాలాః
- Sala trees swept along by the force of his thighs
అన్యే నగోత్తమాః
- other big trees
మహీపతిం సైన్యా ఇవ
- like the army following a king
తం హనూమంతం అనుజగ్ముః
- followed that Hanuman

||Sloka summary||

"Uprooted by the force of his thighs, Sala trees and other great trees followed Hanuman like the army following the king." ||1.148||

When Hanuma leapt into the sky, the trees on the mountain flew along with him. Following him for a distance the heavier trees fall off and sink in the ocean. The flowers from the trees too fall off and float on the ocean

The trees that followed Hanuman are compared to the relatives who followed a dear one going, and were also compared to the soldiers who accompany the king.

When enlightened persons travel on the spiritual path, the people follow him on their own with intent of acquiring the spiritual motives. Then there are also people who follow the enlightened one along with their retinues with the hope acquiring fruits.

Those who follow with the hope of fruits are like the big trees that followed Hanuman and fall off into the ocean quickly and sink.

||Sloka 1.49||

సుపుషితాగ్రైర్భహుభిః పాదపైరన్వితః కపిః |
హనుమాన్ పర్వతాకారో భభూవాద్భుత దర్శనః||1.49||

స||బహుభిః సుపుష్పితాగ్రైః పాదపైః అన్వితః కపిః హనుమాన్ పర్వతాకారః అద్భుత దర్శనః బభూవ||

||Sloka meanings||

బహుభిః సుపుష్పితాగ్రైః పాదపైః అన్వితః
- followed by numerous trees laden with flowers
కపిః హనుమాన్ పర్వతాకారః
- Hanuman looking like a mountain
అద్భుత దర్శనః బభూవ
- provided a wonderful spectacle.

||Sloka summary||

"With many trees having blossoms at the top following him, the Vanara, mountain like Hanuman provided a wonderful spectacle."||1.49||

|| Sloka 50||

సారవన్తోఽధయే వృక్షాన్యమజ్జన్ లవణాంభసి|
భయాదివ మహేంద్రస్య పర్వతా వరుణాలయే ||50||

స||అథ సారవన్తః యే వృక్షాః వరుణాలయే పర్వతాః మహేన్ద్రస్య భయాత్ ఇవ లవణాంభసి న్యమజ్జన్||

||Sloka meanings||

అథ సారవన్తః యే వృక్షాః
- then those huge trees
లవణాంభసి న్యమజ్జన్
- sank in the ocean
మహేన్ద్రస్య భయాత్ వరుణాలయే పర్వతాః
- like mountains in the ocean for fear of Indra,

||Sloka summary||

Then the huge trees fell into the ocean like the mountains which fell into the sea out of fear of Indra." ||1.50||

Rama Tilaka says 'మహేన్ద్రస్య భయాత్ పక్షచ్ఛేదభయాత్ పర్వతా ఇవ' - 'like the mountains which were afraid Indra cutting off their wings'; thus the story of mountains with wings is reprised. This is also a hint of Mainak story that will come up soon.

|| Sloka 1.51||

స నానా కుసుమైః కీర్ణః కపిః సాంకుర కోరకైః|
శుశుభే మేఘ సంకాశః ఖద్యోతైరివ పర్వతః ||1.51||

స|| నానా కుసుమైః సాంకుర కోరకైః కీర్ణః సః మేఘ సంకాశః కపిః ఖద్యోతైః పర్వతః ఇవ శుశుభే||
Tilaka Tika writes: సాంకుర కోరకైః అంకురకోరక సహితైః కుసుమైః స్వానుయాయి తరుసంబన్ధి పుష్పైః కీర్ణః ఆకీర్ణః కపిః ఖద్యోతైః పర్వత ఇవ శుశుభే|

||Sloka meanings||

నానా కుసుమైః సాంకుర కోరకైః కీర్ణః-
covered with many different kinds of flowers , buds and sprouts
సః మేఘ సంకాశః కపిః
- that Hanuman resembling a cloud
ఖద్యోతైః పర్వతః ఇవ శుశుభే
- shone like a mountain covered with fireflies

||Sloka summary||

"Covered with many different kinds of flowers, buds and sprouts, Hanuman resembling a cloud, shone brightly like a mountain covered with fireflies."||1.51||

||Sloka 1.52||

విముక్తాః తస్య వేగేన ముక్త్వా పుష్పాణి తే ద్రుమాః |
అవశీర్యంత సలిలే నివృత్తాః సుహృదో యథా ||1.52||

స|| తస్య వేగేన విముక్తాః తే ద్రుమాః పుష్పాణి చ ముక్త్వా సలిలే అవశీర్యన్త యథా నివృత్తాః సుహృదా (ఇవ)||

||Sloka meanings||

తస్య వేగేన విముక్తాః తే ద్రుమాః
- trees freed from his speed
పుష్పాణి చ ముక్త్వా సలిలే అవశీర్యన్త
- shedding the flowers fell in the waters
యథా నివృత్తాః సుహృదా (ఇవ)
- like friends who returned

||Sloka summary||

"Freed of his speed the trees, shedding the flowers fell off into the sea like the friends who return after following ( a relative) for some distance." ||1.52||

Rama Tika writes: తస్య హనుమతో వేగేన విముక్తా విమోచితా వియోజితా ఇత్యర్థః, ద్రుమాః పుష్పాణిముక్త్వా సలిలే వ్యవశిర్యన్త| తత్ర దృష్టాన్తః బన్ఢు ప్రస్థాపనార్థం గతాః సుహృదో యథా తాన్ ప్రస్థాప్య నివర్తన్తే తద్వత్||

||Sloka 1.53||

లఘుత్వే నోపపన్నం తద్విచిత్రం సాగరేఽపతత్ |
ద్రుమాణాం వివిథమ్ పుష్పం కపివాయు సమీరితమ్||1.53||
తారాశత మివాకాశం ప్రభభౌ స మహార్ణవః|

స|| కపివాయుసమీరితం ద్రుమాణాం వివిధం విచిత్రం పుష్పం లఘుత్వే ఉపపన్నమ్ తత్ సాగరే అపతత్ || లఘుత్వేన ఉపపన్నం (పుష్పేణ) తత్ మహర్ణవః తారాచితం ఆకాశమివ ప్రభబౌ||

||Sloka meanings||

కపివాయుసమీరితం
- driven by the wind generated by the speed of Hanuman
వివిధం విచిత్రం పుష్పం
- various colorful flowers
తత్ సాగరే అపతత్
- fell into that sea
లఘుత్వేన ఉపపన్నం (పుష్పేణ)
- being light and floated up in the sea
తత్ మహర్ణవః తారాచితం ఆకాశమివ ప్రభబౌ
- That sea shone like the sky filled with starts

||Sloka summary||

Driven by the wind caused by the speed of the Vanara, the trees with variety of flowers being light fell on the ocean. The flowers being light rose up in the sea and the sea shone like the sky with stars." ||1.53||
.
||Sloka 1.54||

పుష్పౌఘే నానుబద్ధేన నానావర్ణేన వానరః |
బభౌ మేఘ ఇవాకాశే విద్యుద్గణ విభూషితః||1.54||

స|| నానావర్ణేన (పుష్పేణ) పుష్పౌఘేణ అనుబద్ధేన సః వానరః ఆకాశే విద్యుత్‍గణ విభూషితః మేఘ ఇవ బభౌ||

||Sloka meanings||

నానావర్ణేన (పుష్పేణ) పుష్పౌఘేణ అనుబద్ధేన
- stuck with flowers of many kinds
సః వానరః ఆకాశే
- that Vanara in the sky;
విద్యుత్‍గణ విభూషితః మేఘ ఇవ బభౌ
- shone like a cloud glowed with lightnings

||Sloka summary||

Stuck with flowers of different colors, the Vanara looked like a cloud glowing with lightnings. ||1.54||

||Sloka 1.55||

తస్య వేగ సమధూతైః పుష్పైః తోయమదృశ్యత ||1.55||
తారాభి రభిరామాభి రుదితాభి రివాంబరమ్|

స|| తస్య వేగ సమాధూతైః పుష్పైః తోయః అదృశ్యత (యథా..) ఉదితాభిః అభిరామాభిః తారాభిః అంబరం ఇవ||

||Sloka meanings||

తస్య వేగ సమాధూతైః పుష్పైః
- flowers dropped by his speed
తోయః - that sea water
ఉదితాభిః అభిరామాభిః తారాభిః అంబరం ఇవ
- just risen very enchanting stars in the firmament
అదృశ్యత
- appeared like

||Sloka summary||

"The sea water, with the flowers dropped by his speed, appeared like the firmament with rising stars." ".||1.55||

||Sloka 1.56||

తస్యాంబర గతౌ బాహూ దదృశాతే ప్రసారితౌ ||1.56||
పర్వతాగ్రాత్ విష్క్రాంతౌ పంచాస్యావివ పన్నగౌ||

స|| తస్య ప్రశారితౌ అంబర గతౌ బాహుః పర్వతాగ్రాత్ వినిష్క్రాన్తౌ పంచాస్యః పన్నగః ఇవ దద్రుశాతే ||

||Sloka meanings||

తస్య ప్రశారితౌ అంబర గతౌ బాహుః
- the arms stretched out in the sky
పర్వతాగ్రాత్ వినిష్క్రాన్తౌ
- emerging from a mountain
పంచాస్యః పన్నగః ఇవ దద్రుశాతే -
l- looked like the five headed serpents

||Sloka summary||.

"The arms stretched out in the sky emerging from the mountain looked like five headed serpents."||1.156||

||Sloka 1.57||

పిబన్నివ బభౌ చాపి సోర్మిమాలం మహార్ణవమ్||1.57||
పిపాసు రివ చాకాశం దదృశే స మహాకపిః |

స|| స మహాకపిః సోర్మిమాలం మహార్ణవమ్ పిబన్నివ బభౌ అకాశం అపి పిపాసు రివ దదృశే ||

||Sloka meanings||

స మహాకపిః
- that great Vanara
సోర్మిమాలం మహార్ణవమ్ అకాశం అపి పిబన్నివ బభౌ
- looked as if drinking ocean with rising waves
అకాశం అపి
- sky too
పిపాసు రివ దదృశే
- looked like a thirsty one

||Sloka summary||

"The great Vanara looked like a thirsty one drinking the sea with rising waves, also the sky."||1.57||

The simile here is again elaborated in Govindaraja Bhushana."ఆర్ణవం పిబన్నివ ఆకాశం పిపాశురివేత్యాభ్యామ్ అస్య మహానుద్యోగః సూచ్యతే| లఙ్ఘనవేగేన సహసా క్షీయమాణే సాగర విస్తారే స పీయమాన ఇవ భవతి| ఏవం అమ్బరం చ| తత్ర అతివేగేన గఛ్ఛన్ స మహార్ణవం పిబన్నివ బభౌ తథా ఆకాశమపి ఇత్యాహుః| Govindaraja says that these similes of thirsty Hanuma indicate big events to follow.

||Sloka 1.58||

తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే వాయు మార్గాను సారిణః ||58||
నయనే విప్రకాశేతే పర్వతస్థావివానలౌ|

స|| వాయుమార్గానుసారిణః తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే నయనే పర్వతస్థౌ అనలౌ ఇవ విప్రకాశేతే||

||Sloka meanings||

వాయుమార్గానుసారిణః
- the one going on the path of the wind
తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే నయనే
- his eyes blazed with the glow of lightning
పర్వతస్థౌ అనలౌ ఇవ విప్రకాశేతే
- shone like twin fires on the mountain .

||Sloka summary||

"The eyes of the one following the path of the winds, blazing with the glow of lightning, looked like two fires burning on the mountain." ||1.58||

The simile here is elaborated in Ramayana Tilak as follows. "వాయుమార్గానుసారిణః వాయుమార్గేన అనుగమన శీలస్య తస్య హనుమతః విద్యుత్ ప్రభాకారే విద్యుత్ప్రభాస సదృశ ప్రభోత్పాదకే నయనే - పర్వతస్థౌ అనలౌ దావానలావివ ప్రకాశతే". This is in line with our translation.

||Sloka 1.59||

పిఙ్గే పిఙ్గాక్షముఖ్యస్య బృహతీ పరిమండలే ||1.59||
చక్షుషీ సంప్రకాశేతే చంద్రసూర్యావివోదితౌ |

స|| పిఙ్గాక్షముఖ్యస్య పిఙ్గే బృహతీ పరిమండలే చక్షుషీ ఉదితౌ చంద్ర సూర్యావివ సంప్రకాశేతే||

||Sloka meanings||

పిఙ్గాక్షముఖ్యస్య
- the leader of Vanaras
పిఙ్గే బృహతీ పరిమండలే చక్షుషీ
- eyes which are reddish brown large and round in shape
ఉదితౌ చంద్ర సూర్యావివ సంప్రకాశేతే
- like just risen moon and sun

||Sloka summary||

"The large, round in shape, reddish brown eyes of the leader of Vanaras shone like the just rising Sun and Moon."||1.59||

||Sloka 1.60||

ముఖం నాసికయా తస్య తామ్రయా తామ్ర మాబభౌ ||1.60||
సంధ్యయా సమభిస్పృష్టం యథా తత్సూర్యమండలమ్ ||

స|| తస్య తామ్రం ముఖం తామ్రయా నాశికయా సంధ్యయా సమభిస్పృష్టం తత్ సూర్యమండలం యథా ఆబభౌ ||

||Sloka meanings||

తస్య తామ్రం ముఖం
- his copper-colored face
తామ్రయా నాశికయా
- red color of the nose
సంధ్యయా సమభిస్పృష్టం
- with twilight coming close
తత్ సూర్యమండలం యథా ఆబభౌ
- shone like the sun's orb

||Sloka summary||

"His copper-colored face with red nose with the twilight coming close looked like the Sun's orb." ||1.60||

||Sloka 1.61||

లాంగూలం చ సమావిద్ధమ్ ప్లవమానస్య శోభతే ||1.61||
అంబరే వాయుపుత్రస్య శక్రధ్వజ ఇవోచ్ఛ్రితమ్|

స|| అంబరే ప్లవమానస్య వాయుపుత్రస్య ఉచ్ఛ్రితం లాంగూలమ్ సమావిద్ధమ్ శక్రధ్వజ ఇవశోభతే||

||Sloka meanings||

ఉచ్ఛ్రితం లాంగూలమ్
- the raised tail
అంబరే ప్లవమానస్య వాయుపుత్రస్య
- of the son of wind god flying in the sky
సమావిద్ధమ్ శక్రధ్వజ ఇవశోభతే
-shone like the raised banner of Indra

||Sloka summary||

"The lifted-up tail of the son of wind god shone like the flag staff of Indra." ||1.61||

||Sloka 1.62||

లాంగూల చక్రేణ మహాన్ శుక్లదంష్ట్రోఽనిలాత్మజః||1.62||
వ్యరోచత మహాప్రాజ్ఞః పరివేషీవ భాస్కరః|

స|| శుక్లదంష్ట్రః మహాప్రాజ్ఞః మహాన్ అనిలాత్మజః లాంగూల చక్రేణా పరివేషీవ భాస్కరః ఇవ వ్యరోచత||

||Sloka meanings||

శుక్లదంష్ట్రః మహాప్రాజ్ఞః మహాన్ అనిలాత్మజః
- one with white teeth. very wise, great , son of wind god,
లాంగూల చక్రేణా పరివేషీ
- surrounded by curled up tail
భాస్కరః ఇవ వ్యరోచత
- like the halo of the Sun

||Sloka summary||

"With white teeth, the very wise son of Vayu, surrounded by curled up tail looked like the Sun covered with halo." ||1.62||

||Sloka 1.63||

స్ఫిగ్దేశే నాభితామ్రేణ రరాజ స మహాకపిః||1.63||
మహతా దారితేనేవ గిరిః గైరిక ధాతునా |

స|| సః మహాకపి అభితామ్రేణ స్ఫిగ్దేశేన దారితేన ఇవ మహతా గైరిక ధాతునా గిరిః ఇవ రరాజ||

||Sloka meanings||

సః మహాకపి అభితామ్రేణ స్ఫిగ్దేశేన
- the great Vanara with reddish buttocks
దారితేన ఇవ - as if split
మహతా గైరిక ధాతునా గిరిః ఇవ
- like a mountain with great deposit of minerals
రరాజ - shone

||Sloka summary||

"The great Vanara with copper red buttocks shone like a split mountain filled with deposits of red minerals." ||1.63||

||Sloka 1.64||

తస్య వానరసింహస్య ప్లవమానస్య సాగరమ్||1.64||
కక్షాంతరగతో వాయుర్జీమూత ఇవ గర్జతి||

స|| సాగరమ్ ప్లవమానస్య వానరసింహస్య కక్షాంతరగతః వాయుః జీమూతః ఇవ గర్జతి||

||Sloka meanings||

తస్య ప్లవమానస్య వానరసింహస్య
- the flying lion like Vanara's
కక్షాంతరగతః వాయుః
- the wind going through the armpits of
జీమూతః ఇవ గర్జతి
- made sound like a thundering cloud

||Sloka summary||

"The air passing through the arm pits of the lion among Vanaras flying over the ocean made sound like a thundering cloud." ||1.64||

|| Sloka 1.65||

ఖే యథా నిపతన్త్యుల్కా హ్యుత్తరాన్తాత్ వినిస్సృతాః||1.65||
దృశ్యతే సానుబన్ధా చ తథా స కపికుంజరః |

స||ఉత్తరాన్తాత్ వినిఃస్రుతా ఖే సానుబన్ధాచ ఉల్కా యథా నిపతతి తథా స కపికుంజరః దృశ్యతే ||

||Sloka meanings||

ఉత్తరాన్తాత్ వినిఃస్రుతా
- released in the northern horizon
ఖే సానుబన్ధాచ ఉల్కా యథా నిపతతి
- like a meteor following the sky and falling
తథా స కపికుంజరః దృశ్యతే
- that elephant among Vanaras looked like

||Sloka summary||

"The elephant like Vanara appeared like a meteor released from the northern horizon following a path in the sky and falling down ( in the southern hemisphere)." ||1.165||

||Sloka 1.66||

పతత్పతంగ సంకాశో వ్యాయత శ్శుశుభే కపిః||1.66||
ప్రవృద్ధ ఇవ మాతంగః కక్ష్యయా బధ్యమానయా|

స||పతత్పతంగ సంకాశః కపిః వ్యాయతః బధ్యమానయా కక్ష్యయా ప్రవృద్ధః మాతంగః ఇవ శుశుభే||

||Sloka meanings||

పతత్పతంగ సంకాశః వ్యాయతః కపిః
- resembling a setting sun
వ్యాయతః కపిః
- broad shouldered Vanara
బధ్యమానయా కక్ష్యయా
- bound around the girth
ప్రవృద్ధః మాతంగః ఇవ శుశుభే
- shone like a big elephant

||Sloka summary||

"Looking like the setting sun in the sky, the broad Vanara with tail bound around his girth looked like an elephant bound round the waist." ||1.66||

||Sloka 1.67||

ఉపరిస్టాత్ శరీరేణ ఛాయయా చావ గాఢయా ||1.67||
సాగరే మారుతావిష్టౌ నౌ రివాఽఽసీత్తదా కపిః |

స||తదా కపిః ఉపరిష్టాత్ శరీరేణ సాగరే అవగాఢయా ఛాయయా చ మారుతావిష్ట నౌరి ఇవ ఆసీత్||

||Sloka meanings||

తదా ఉపరిష్టాత్ శరీరేణ
- then with the body on the top ( flying in the sky)
సాగరే అవగాఢయా ఛాయయా
- the shadow on the sea
మారుతావిష్ట నౌరి ఇవ ఆసీత్
- like a ship swept by the wind

||Sloka summary||

"The shadow on the ocean, of Hanuman flying on the top, looked like a ship swept by the wind." ||1.67||

||Sloka 1.68||

యం యం దేశం సముద్రస్య జగామ స మహాకపిః ||1.68||
స స తస్యోరువేగేన సోన్మాద ఇవ లక్ష్యతే|

స|| సః మహాకపిః సముద్రస్య యం యం దేశం జగామ స స తస్య ఊరువేగేన సోన్మాదః ఇవ లక్ష్యతే||

||Sloka meanings||

సః మహాకపిః
- that great Vanara
సముద్రస్య యం యం దేశం జగామ
- whatever region of the ocean he travelled
స స సోన్మాదః ఇవ లక్ష్యతే
- those places looked like riotous eddies
తస్య ఊరువేగేన
- because of the force of his thighs

||Sloka summary||

"Whichever place over which the great Vanara flew, those places (in the ocean) appeared as riotous with eddies being formed because of the speed of his thighs." ||1.68||

||Sloka 1.69||

సాగరస్యోర్మిజాలానాం ఉరసా శైలవర్ష్మణామ్||1.69||
అభిఘ్నంస్తు మహావేగః పుప్లువే స మహాకపిః|

స|| స మహావేగః మహాకపిః సాగరస్య ఊర్మిజాలానాం శైలవర్షణామ్ ఉరసా అభిఘ్నంస్తు పుప్లువే||

||Sloka meanings||

స మహావేగః కపిః
- that very swift Vanara
ఊర్మిజాలానాం శైలవర్షణామ్
- rows of mountain like waves
ఉరసా అభిఘ్నంస్తు పుప్లువే - as though hitting his chest
- తన వక్షస్థలముతో ఢీకొనుచు ఎగరెను.

||Sloka summary||

"As the Vanara flew with high speed the oceanic waves seemed to rise up to mountainous proportions as though touching his chest." ||1.69||

||Sloka 1.70||

కపివాతశ్చ బలవాన్ మేఘవాతశ్చ నిస్సృతః||1.70||
సాగరం భీమ నిర్ఘోషం కమ్పయామాసతు ర్భృశమ్|

స||బలవాన్ కపివాతస్య నిఃసృతః మేఘవాతః చ భీమ నిర్ఘోషం (చ) సాగరం భృశం కమ్పయామాసతుః ||

||Sloka meanings||

బలవాన్ కపివాతస్య
- wind generated by mighty Hanuman
మేఘవాతః చ
- wind generated by clouds
నిఃసృతః
- rushing towards ( each other)
భీమ నిర్ఘోషం
- created dreadful sounds
సాగరం భృశం కమ్పయామాసతుః
- agitated the ocean violently

||Sloka summary||

"The forceful wind generated by the mighty Vanara, which was rushing towards the wind generated by the clouds, agitated the ocean violently and generated dreadful sounds."||1.70||

||Sloka 1.71||

వికర్షన్నూర్మి జాలాని బృహంతి లవణాంభసి||1.71||
పుప్లువే కపిశార్దూలో వికరన్నివ రోదసీ|

స||(యదా) కపిశార్దూలః పుప్లువే (తదా) లవణాంభసి బృహంతి ఊర్మిజాలాని వికర్షన్ వికరన్నివ రోదసీ||

||Sloka meanings||

కపిశార్దూలః పుప్లువే
- the tiger among the Vanaras flew
లవణాంభసి ఊర్మిజాలాని వికర్షన్
- pulling across mighty waves from the ocean
వికరన్నివ రోదసీ
- drawing and dividing the intermediary space between sky and the earth

||Sloka summary||

"As the tiger among the Vanaras flew, pulling across mighty waves from the ocean, dividing the intermediary space between sky and the earth" ||1.71||

||Sloka 1.72||

మేరుమందర సంకాశా నుద్ధతాన్ స మహార్ణవే||1.72||
అతిక్రామన్ మహావేగః తరంగాన్ గణయన్నివ |

స||మహావేగః మహార్ణవే ఉద్ధతాన్ మేరుమందర సంకాశాన్ తరంగాన్ గణయన్ ఇవ సః అత్యక్రామత్ ||

||Sloka meanings||

మహావేగః
- the one with high speed
మహార్ణవే ఉద్ధతాన్ తరంగాన్
- waves rising in the ocean
మేరుమందర సంకాశాన్
- resembling the mountains Meru and Mandara
గణయన్ ఇవ సః అత్యక్రామత్
- crossed the sea as if counting them

||Sloka summary||

"Hanuman who is travelling at high speed seemed to be counting the mighty waves resembling Meru and Mandara mountains, (as he flew over the ocean)." ||1.72||

||Sloka 1.73||

తస్యవేగ సముద్ధూతం జలం సజలం యథా ||1.73||
అంబరస్థం విబభ్రాజ శారదాభ్ర మివాతతమ్ |

స|| తస్య వేగ సముద్ధూతం సజలదమ్ జలం అంబరస్థమ్ ఆతతమ్ శారదాభ్రమివ విబభ్రాజ ||

||Sloka meanings||

తస్య వేగ సముద్ధూతం
- pushed up by the speed of Hanuman
సజలదమ్ జలం అంబరస్థమ్
- the clouds in the sky laden with water spray
ఆతతమ్ - spread
శారదాభ్రమివ విబభ్రాజ
- shone like autumnal clouds

||Sloka summary||

"The waters pushed up by his speed, along with the water laden clouds stretched in the sky shone like autumnal clouds."||1.73||

||Sloka 1.74||

తిమినక్ర ఝుషాః కూర్మా దృశ్యంతే వివృతాస్తదా ||1.74||
వస్త్రాపకర్షణే నేవ శరీరాణి శరీరిణామ్ |

స|| తదా తిమినక్రఝుషాః కూర్మాః వస్త్రాపకర్షణేన శరీరిణాం శరీరాణీవ వివృతాః దృశ్యన్తే||

||Sloka meanings||

తదా - then ( with waves rising up)
తిమినక్రఝుషాః కూర్మాః
- whales, crocodiles and tortoises
వస్త్రాపకర్షణేన వివృతాః
- exposed by clothes being pushed away
శరీరిణాం శరీరాణీవ
- limbs of the body
దృశ్యన్తే- appeared (like)

||Sloka summary||

"Then the whales crocodiles and tortoises appeared bare like bodies without clothes." ||1.74||

Tilaka Tika elaborates on వివృతా: 'వివృతా వేగాజ్జలోత్సారణేన వ్యక్త దేహాః'- bodies exposed with waves( eaters) rising up due to speed.

||Sloka 1.75||

ప్లవమానం సమీక్ష్యాథ భుజంగాస్సాగరాలయాః ||1.75||
వ్యోమ్నితం కపిశార్దూలం సుపర్ణ ఇతి మేనిరే |

స|| అథ వ్యోమ్ని ప్లవమానం తం సమీక్ష్య సాగరాలయాః భుజంగాః (తం) కపిశార్దూలం సుపర్ణః ఇతి మేనిరే ||

||Sloka meanings||

అథ వ్యోమ్ని ప్లవమానం తం సమీక్ష్య
- then seeing him who was flying
సాగరాలయాః భుజంగాః
- the serpents in the ocean
(తం) కపిశార్దూలం సుపర్ణః ఇతి మేనిరే
- thought Hanuman was Garuda himself

||Sloka summary||

"Seeing Hanuman the tiger among Vanaras, coursing through the sky the serpents in the ocean thought him to be Garuda." ||1.75||

||Sloka 1.76||

దశయోజన విస్తీర్ణా త్రింశత్ యోజనమాయతా||1.76||
ఛాయా వానరసింహస్య జలే చారుతరా‍ఽభవత్||

స|| దశయోజన విస్తీర్ణా త్రింశత్ యోజనమ్ ఆయతా వానరసింహస్య ఛాయా జలే చారుతరా అభవత్||

||Sloka meanings||

దశయోజన విస్తీర్ణా
- ten yojana in breadth
త్రింశత్ యోజనమ్ ఆయతా
- thirty yojana long
వానరసింహస్య ఛాయా
- that Vanara's shadow
జలే చారుతరా అభవత్
- looked more pleasing in the water.

||Sloka summary||

"The ten Yojana wide thirty Yojana long Vanaras shadow appeared more pleasing." ||1.76||

||Sloka 1.77||

శ్వేతాభ్ర ఘనరాజీవ వాయుపుత్త్రానుగామినీ||1.77||
తస్య సా శుశుభే ఛాయా వితతా లవణాంభసి|

స|| వాయుపుత్రానుగామినీ లవణాంభసి వితతా తస్య సా ఛాయా శ్వేతాభ్రఘనరాజీవ శుశుభే ||

||Sloka meanings||

వాయుపుత్రానుగామినీ
- following the son of wind god
లవణాంభసి వితతా తస్య సా ఛాయా
- the shadow spread out in the ocean
శ్వేతాభ్రఘనరాజీవ శుశుభే
- shone like dark row of clouds sailing in the sky

||Sloka summary||

"The broad shadow of the son of wind god spread out in the ocean, following him shone like a dark row of clouds sailing in the sky." ||1.77||

||Sloka 78||

శుశుభే స మహాతేజా మహాకాయో మహాకపిః||78||
వాయుమార్గే నిరాలంబే పక్షవానివ పర్వతః|

స||మహాతేజః మహాకాయః సః మహాకపిః నిరాలంబే వాయుమార్గే పక్షవాన్ పర్వత ఇవ శుశుభే||

||Sloka meanings||

మహాతేజః మహాకాయః సః మహాకపిః
- glorious and great Vanara with huge body
నిరాలంబే వాయుమార్గే
- ( flying) in the direction of wind without any support
పక్షవాన్ పర్వత ఇవ శుశుభే
- shone like a mountain with wings

||Sloka summary||

"Glorious Vanara with great body coursing through the skies without any support looked like a mountain with wings." ||1.78||

||Sloka 1.79||

యేనాఽసౌ యాతి బలవాన్ వేగేన స కపికుంజరః||1.79||
తేన మార్గేణ సహసా ద్రోణీకృత ఇవార్ణవః|

స|| బలవాన్ అసౌ కపికుంజరః వేగేన యేన మార్గేణ యాతి తేన సహసా అర్ణవః ద్రోణీకృత ఇవ ( అదృశ్యత్)

||Sloka meanings||

బలవాన్ అసౌ కపికుంజరః
- as this powerful Vanara
యేన మార్గేణ వేగేన యాతి
- whichever path he goes swiftly
తేన సహసా అర్ణవః ద్రోణీకృత ఇవ
- by that instantly sea looked like a valley between two mountains
అచట క్షణములో లోయ వలె అగుపడుచుండెను

||Sloka summary||

"As this powerful Vanara who is like elephant among Vanaras, was proceeding swiftly along, the ocean below looked instantly like a valley between two mountains ( by the force of the winds generated by his flight)".||1.79||

|| Sloka 1.80||

అపాతే పక్షిసంఘానాం పక్షిరాజ ఇవ వ్రజన్ ||1.80||
హనుమాన్ మేఘజాలాని ప్రకర్షన్ మారుతో యథా||

స|| హనుమాన్ మారుతో యథా మేఘజాలాని ప్రకర్షన్ పక్షి సంఘానామ్ ఆపాతే వ్రజన్ పక్షిరాజ ఇవ||

||Sloka meanings||

పక్షి సంఘానామ్ ఆపాతే వ్రజన్ పక్షిరాజ ఇవ
- like the king of birds drawing a flock of birds along with him at the time of landing
హనుమాన్ - Hanuman
మేఘజాలాని మారుతో యథా ప్రకర్షన్
- like the wind was pulling along clusters of clouds

||Sloka summary||

" Hanuman like the wind, pulling along clusters of clouds with him, looked like the king of birds attracting flocks of birds while landing." ||1.80||

||Sloka 1.81||

పాణ్డురారుణ వర్ణాని నీలమాంజిష్ఠకాని చ||1.81||
కపినాఽఽకృష్యమాణాని మహాభ్రాణి చకాశిరే |

స|| కపినా ఆకృష్యమాణాని పాణ్డురారుణ వర్ణాని నీలమాంజిష్ఠకాని మహాభ్రాణి చకాశిరే||

||Sloka meanings||

కపినా ఆకృష్యమాణాని
- being drawn by the Vanara
పాణ్డురారుణ వర్ణాని నీలమాంజిష్ఠకాని
- white and red colored as well as blue and yellow
మహాభ్రాణి చకాశిరే
- big clouds looked charming

||Sloka summary||

"The large clouds of white or red blue or yellow, drawn by the Vanara, looked charming " ||1.81||

Rama Tilak states, కపినా ఆకృష్యమాణాని మహాభ్రాణి చకాశిరే, clarifying that చకాశిరే points to మహాభ్రాణి. Some translations have Hanuman looking charming, which is inherently true, but not in the context of the Sloka.

||Sloka 1.82||

ప్రవిశన్నభ్రజాలాని నిష్పతంశ్చ పునః పునః||1.82||
ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చంద్రమా ఇవ లక్ష్యతే|

స|| అభ్రజాలాని పునః ప్రవిశన్ పునః నిష్పతంశ్చ ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చన్ద్రమాఇవ లక్ష్యతే||

||Sloka meanings||

అభ్రజాలాని పునః ప్రవిశన్ పునః నిష్పతంశ్చ
- entering and leaving the clusters of clouds
ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చన్ద్రమా ఇవ లక్ష్యతే
- seen like the moon hiding and shining

||Sloka summary||

"Entering and leaving the clusters of clouds, he looked like the moon that was hiding and shining (among the clouds)." ||1.82||

||Sloka 1.83||

ప్లవమానం తు తం దృష్ట్వా ప్లవంగం త్వరితం తదా ||1.83||
వవర్షుః పుష్పవర్షాణి దేవ గంధర్వ దానవాః |

స|| తదా త్వరితం ప్లవమానం తం ప్లవంగం దృష్ట్వా దేవగంధర్వ దానవాః పుష్పవర్షాణి వవర్షుః||

||Sloka meanings||

తదా త్వరితం ప్లవమానం తం ప్లవంగం దృష్ట్వా
- then seeing him who was flying swiftly
దేవగంధర్వ దానవాః
- Devas Gandharvas and Danavas
పుష్పవర్షాణి వవర్షుః
- rained flowers on him

||Sloka summary||

"Then seeing Hanuman crossing the ocean quickly the Devas. Gandharvas, Danavas showered flowers on him." ||1.83||

||Sloka 1.84||

తతాప న హి తం సూర్యం ప్లవంతం వానరోత్తమమ్||1.84||
సిషేవే చ తదా వాయూ రామకార్యార్థ సిద్ధయే|

స||తదా రామకార్యార్థం ప్లవంతం తం వానరోత్తమం సూర్యః న తతాప వాయుః చ శిషేవే ||

||Sloka meanings||

తదా రామకార్యార్థం ప్లవంతం వానరోత్తమం
- then the best of Vanaras, flying on the mission of Rama
సూర్యః న తతాప వాయుః చ శిషేవే చ
- Sun did nor scorch and wind served him

||Sloka summary||

"The Vanara coursing through the skies to achieve the purpose of Rama, is not troubled by the Sun's heat and even the wind served his purpose." ||1.84||

Hanuman was on mission for Rama. The Sun did not scorch the flying Hanuman. The wind blew as if it were a gentle breeze. Blowing as if he was serving Hanuman. Then Devas too showered flowers on Hanuman.

For those performing Nishkama karma nothing is difficult. The heat of the Sun does not affect them. There will be many joining that self-less effort, like the Vayu blowing gently to serve Hanuman. That is the effect of Nishkama karma. Other join the one who is on selfless path.

We hear the same in Gita ( Gita 3-40)

श्रीभगवानुवाच
नेहाभि क्रमनाशोsस्ति प्रत्यवायो न विद्यते|
स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य त्रायते महतो भयात् ||40 ||

In the path of action,
अभिक्रमनाशः - the act that is started does not fail
प्रत्यवायो - there is no mistake
न विद्यते - none
That mean in Nishkama karma there is no failure.

अस्य धर्मस्य स्वल्पमपि - Even if a bit of it is performed
त्रायते भयात् - it protects one from fear

Even a small action performed selflessly, protects the person form the fear. The fear of the ocean of this life. The freedom from the bonds of this life is a major benefit.

For following path of action all one needs, is the mind focused on the same. This is what poet Valmiki is conveying to us through the actions of Hanuman

||Sloka 1.85||

ఋషయః తుష్టువుశ్చైనం ప్లవమానం విహాయసా ||1.85||
జగుశ్చ దేవ గంధర్వాః ప్రశంసంతో మహోజసమ్ |

స|| విహాయసా ప్లవమానం మహౌజసం ఋషయః ఏనం తుష్టువుః చ దేవ గంధర్వాః ప్రశంసంతో జగుః చ||

||Sloka meanings||

విహాయసా ప్లవమానం మహౌజసం
- the vigorous one flying in sky,
ఋషయః తుష్టువుః చ
- Seers extolled him
దేవ గంధర్వాః ప్రశంసంతో జగుః చ
- Devas and Gandharvas praised him and sang too

||Sloka summary||

" The flying Hanuman was extolled by sages and the delighted Devas and Gandharvas praised him and sang too." ||1.85||

||Sloka 1.86||

నాగాశ్చ తుష్టువు ర్యక్షా రక్షాంసి విబుధాః ఖగాః||1.86||
ప్రేక్ష్య సర్వే కపివరం సహసా విగత క్లమమ్|

స|| విగతక్లమమ్ కపివరమ్ ప్రేక్ష్య సహసా సర్వే నాగాః యక్షాః రక్షాంసి విబుధాః ఖగాః చ తుష్టువుః||

||Sloka meanings||

విగతక్లమమ్ కపివరమ్ ప్రేక్ష్య
- seeing that best of Vanaras who is free of exhaustion
సర్వే నాగాః యక్షాః
- all Nagas, Yakshas
రక్షాంసి విబుధాః ఖగాః చ
- Rakshasas, learned ones, birds too
సహసా తుష్టువుః - praised him at once

||Sloka summary||

"Seeing the untiring Hanuman the all the Nagas, Yakshas, Rakshasas , learned ones, as well as all other birds praised him ."||1.86||

||Sloka 1.87||

తస్మిన్ ప్లవగ శార్దూలే ప్లవమానే హనూమతి||1.87||
ఇక్ష్వాకుకుల మానార్థీ చిన్తయామాస సాగరః|

స|| ప్లవగశార్దూలే తస్మిన్ హనూమతి ప్లవమానే సాగరః ఇక్ష్వాకుకులమానార్థీ చిన్తయామాస||

||Sloka meanings||

ప్లవగశార్దూలే తస్మిన్ హనూమతి ప్లవమానే
- while Hanuman. the tiger among Vanaras, was flying
సాగరః ఇక్ష్వాకుకులమానార్థీ
- Sagara who respects the Ikshwaku line
చిన్తయామాస - started thinking

||Sloka summary||

"While the tiger among Vanaras was flying across the ocean , the Sagara who respects the line of Ikshavakus started thinking." ||1.87||

Ramayana Tilaka says , "స్వజన్మకారణీ భూతస్య ఇక్ష్వాకు కులస్య మానం సత్కారమర్థయతే సాగరః చిన్తయామాస" . Desiring to honor the Ikshwaku family who were responsible for his birth, Sagara started thinking. This is echoing the story of Sagara mentioned in Balakanda.

||Sloka 1.88||

సాహాయ్యం వానరేంద్రస్య యది నాహం హనూమతః||1.88||
కరిష్యామి భవిష్యామి సర్వ వాచ్యో వివక్షతామ్|

స|| యది అహం వానరేన్ద్రస్య హనూమతః సహాయ్యం న కరిష్యామి (తది) వివక్షతామ్ సర్వవాచ్యః భవిష్యామి||

||Sloka meanings||

యది అహం - if I
వానరేన్ద్రస్య హనూమతః సహాయ్యం న కరిష్యామి
- do not help the best of Vanaras
వివక్షతామ్ సర్వవాచ్యః భవిష్యామి
- (then) will be blamed by all the wise ones

||Sloka summary||

"If I do not help the leader of the Vanaras , all the wise ones will forever blame me. I have been nurtured by Sagara, the Ikshwaku king." ||1.88||

||Sloka 1.89||

అహమిక్ష్వాకు నాథేన సగరేణ వివర్థితః||1.89||
ఇక్ష్వాకు సచివశ్చాయం నావసీదితు మర్హతి |

స|| అహం ఇక్ష్వాకునాథేన సగరేణ వివర్ధితః | అయం ఇక్ష్వాకు సచివః చ అవసీదితుం న అర్హతి||

||Sloka meanings||

ఇక్ష్వాకునాథేన
- by the scion of Ikshwakus
సగరేణ వివర్ధితః
- made to grow by Sagara
అయం ఇక్ష్వాకు సచివః చ
- this Ikshwaku minister
అవసీదితుం న అర్హతి
- should not be fatigued

||Sloka summary||

"నేను ఇక్ష్వాకునాధుడగు సగరునిచే పెంపోదింపబడితిని. ఈ ఇక్ష్వాకు సచివుడు అలసట పొందకూడదు. "||1.89||

"I was made to grow by the scion of Ikshwakus. This minister of Ikshwakus should not be fatigued ." ||1.89||

Ramayana Tilaka elaborates," ఇక్ష్వాకు నాథేన సగరేణ అహం వివర్థితః తస్మాత్ హేతోః అవసాదితుం శ్రమం ప్రాప్తుం అయమ్ ఇక్ష్వాకు సచివః న అర్హతి".

|| Sloka 1.90||

తథా మయా విధాతవ్యం విశ్రమేత యథా కపిః||1.90||
శేషం చ మయి విశ్రాంత స్సుఖేనాతి పతిష్యతి |

స||యథా కపిః విశ్రమేత తథా మయా విధాతవ్యమ్| మయి విశ్రాన్తః సుఖేన అతిపతిష్యతి||

||Sloka meanings||

యథా కపిః విశ్రమేత
- such a way that the Vanara may rest
తథా మయా విధాతవ్యమ్
- in that way I should act
మయి విశ్రాన్తః
- resting on me
సుఖేన అతిపతిష్యతి
- with ease he can cross over

||Sloka summary||

" I should act in such a way that Vanara may rest. Resting ion me he can cross over with ease." ||1.90||

Tilaka Tika says- 'యథా కపిః విశ్రమేత తథా మయా విధాతవ్యమ్' - That is Sagara's thinking - మయి మద్విహిత విశ్రాన్తి స్థానే విశ్రాన్తః నివర్తిత శ్రమః అత ఏవ సుఖీ స హనుమాన్ శేషం మార్గం అతితరిష్యతి; ఇతి;

||Sloka 1.91||

ఇతి కృత్వా మతిం సాధ్వీం సముద్రశ్చన్నమంభసి ||1.91||
హిరణ్య నాభం మైనాకం ఉవాచ గిరిసత్తమమ్ |

స|| సముద్రః ఇతి సాధ్వీం మతిం కృత్వా అంభసి చ్ఛన్నం హిరణ్యనాభం గిరిసత్తమమ్ మైనాకం ఉవాచ||

||Sloka meanings||

సముద్రః ఇతి సాధ్వీం మతిం కృత్వా
- The Sagara having resolved in his mind
అంభసి చ్ఛన్నం
- the one hidden in the waters
హిరణ్యనాభం గిరిసత్తమమ్ మైనాకం
- the noble golden mountain Mainaka
ఉవాచ
- told him

||Sloka summary||

The Sagara having resolved in his mind, spoke to the best of mountain, golden Mainaka, hidden in the waters." ||1.91||

||Sloka 1.92||

త్వమిహాసురసంఘానాం పాతాళతలవాసినామ్ ||1.92||
దేవరాజ్ఞా గిరిశ్రేష్ఠ పరిఘస్సన్నివేశితః |

స|| గిరిశ్రేష్ఠ ఇహ పాతాళతల వాసినాం అసుర సంఘానామ్ పరిఘః ఇవ దేవరాజ్ఞా సన్నివేశితః||

||Sloka meanings||

గిరిశ్రేష్ఠ
- Oh best of mountains,
ఇహ పాతాళతలవాసినాం అసుర సంఘానామ్
- here for those legions of Asura groups residing in the nether world
త్వం పరిఘః ఇవ దేవరాజ్ఞా సన్నివేశితః
- you were arranged like a barrier by the lord of gods

||Sloka summary||

"Oh Best of mountains ! You are here as a barrier for the legions of Asura groups who are the residents of the nether world." ||1.92||

||Sloka 1.93||

త్వ మేషాం జాత వీర్యాణాం పునరేవోత్పతిష్యతామ్ ||1.93||
పాతాళ స్యాప్రమేయస్య ద్వారమావృత్య తిష్ఠసి |

స||జాత వీర్యాణాం ఏషామ్ పునరేవ ఉత్పతిష్యతాం త్వం అప్రమేయస్య పాతాళస్య ద్వారం ఆవృత్య తిష్ఠసి||

||Sloka meanings||

జాత వీర్యాణాం
- of the violent
పునరేవ ఉత్పతిష్యతాం ఏషామ్
- again capable of coming up
అప్రమేయస్య పాతాళస్య
- of the immeasurable nether worlds
ద్వారం ఆవృత్య తిష్ఠసి
- staying here blocking the entrance

||Sloka summary||

"You are staying at the entrance preventing these powerful demons from coming up again." ||1.93||

||Sloka 1.94||

తిర్యగ్ ఊర్ధ్వం అధశ్చైవ శక్తిః తే శైలవర్థితుమ్||1.94||
తస్మాత్ సంచోదయామి త్వాం ఉత్తిష్ఠ గిరిసత్తమ|

స|| శైల తే తిర్యక్ ఊర్ధ్వం అధశ్చైవ వర్ధితుం శక్తిః (అస్తి) | తస్మాత్ గిరిసత్తమ త్వాం సంచోదయామి ఉత్తిష్ఠ ||

||Sloka meanings||

శైల తే తిర్యక్ ఊర్ధ్వం అధశ్చైవ వర్ధితుం శక్తిః (అస్తి)
- Oh mountain, you have the capability to grow up or down
తస్మాత్ గిరిసత్తమ
- hence oh best of mountains
త్వాం సంచోదయామి ఉత్తిష్ఠ
- I am encouraging you to rise.

||Sloka summary||

"Oh Mountain you have the power to grow upwards or downwards or across. Hence, oh best of mountains, I am asking you to rise". ||1.94||

||Sloka 1.95||

స ఏష కపిశార్దూలః త్వాముపర్యేతి వీర్యవాన్ ||1.95||
హనుమాన్ రామకార్యార్థం భీమకర్మా ఖమాప్లుతః|

స|| కపిశార్దూలః వీర్యవాన్ భీమకర్మా స రామకార్యార్థం త్వాం ఉపరి ఏతి ఖమ్ ఆప్లుతః ||

||Sloka meanings||

ఏషః హనుమాన్ - this Hanuman
కపిశార్దూలః వీర్యవాన్ భీమకర్మా
- tiger among Vanaras, valiant one, performer of dreadful deeds
స రామకార్యార్థం
- he on the mission of Rama
ఖమ్ ఆప్లుతః త్వాం ఉపరి ఏతి
- flying in the skies coming over you.

||Sloka summary||

"This Hanuman, a mighty Vanara, tiger among Vanaras, performer of dreadful actions, is flying over you in the skies for accomplishing mission of Rama".||1.95||

||Sloka 1.96||

అస్య సాహ్యం మయా కార్యం ఇక్ష్వాకుకులవర్తినః||1.96||
మమ హీక్ష్వాకవః పూజ్యాః పరం పూజ్యతమాస్తవ |

స|| ఇక్ష్వాకుకులవర్తినః అస్య సాహ్యం మయా కార్యం | ఇక్ష్వాకవః మమపూజ్యాః హి | తవ పూజ్యతమాః||

||Sloka meanings||

ఇక్ష్వాకుకులవర్తినః అస్య సాహ్యం
- help him who serves the Ikshwaku line
మయా కార్యం
- my duty
ఇక్ష్వాకవః మమపూజ్యాః హి
- Ikshwakus are worthy of adoration
తవ పూజ్యతమాః
- most adorable to you also

||Sloka summary||

"Helping this one who serves the Ikshvaku line is my duty. The Ikshavakus are worthy of adoration. To you also (they are) most adorable". ||1.96||

||Sloka 1.97||

కురుసాచివ్య మస్మాకం న నః కార్య మతిక్రమేత్ ||1.97||
కర్తవ్యం అకృతం కార్యం సతాం మన్యుముదీరయేత్ |

స|| అస్మాకం సాచివ్యం కురు | నః కార్యం కర్తవ్యం న అతిక్రమేత్| అకృతం కార్యం సతామ్ మన్యుమ్ ఉదీరయేత్||

||Sloka meanings||

అస్మాకం సాచివ్యం కురు
- may act as our minister
నః కార్యం కర్తవ్యం న అతిక్రమేత్
- for us our duty to perform a task shall not be lost
అకృతం కార్యం
- a duty not carried out
సతామ్ మన్యుమ్ ఉదీరయేత్
- will cause anger of pious men

||Sloka summary||

"Help our cause as a minister. Our duty to do worthy action shall not be lost. A duty not carried out will make pious people anger.||1.97||

||Sloka 1.98||

సలిలాత్ ఊర్ధ్వం ఉత్తిష్ఠ తిష్ఠత్వేష కపిస్త్వయి ||1.98||
అస్మాకం అతిథిశ్చైవ పూజ్యశ్చ ప్లవతాం వరః|

స|| సలిలాత్ ఊర్ధ్వం ఉత్తిష్ఠ | ప్లవతామ్ వరః అస్మాకమ్ అతిథిశ్చైవ పూజ్యశ్చ| ఏషః కపిః త్వయి తిష్ఠన్తు||

||Sloka meanings||

సలిలాత్ ఊర్ధ్వం ఉత్తిష్ఠ
- rise up from the waters
ప్లవతామ్ వరః అస్మాకమ్ అతిథిశ్చైవ పూజ్యశ్చ
- the best among flyers is our guest and worthy or worship too
ఏషః కపిః త్వయి తిష్ఠన్తు
- this Vanara my rest on you

||Sloka summary||

" Rise up from the waters. This best among fliers is our guest and worthy of worship. This Vanara may rest on you". ||1.98||

||Sloka 1.99||

చామీకర మహానాభ దేవ గంధర్వ సేవిత||1.99||
హనుమాంస్త్వయి విశ్రాంతః తతః శేషం గమిష్యతి |
స ఏష కపిశార్దూల స్త్వాముపర్యేతి వీర్యవాన్ ||

స|| చామీకర మహానాభ (త్వం) దేవగన్ధర్వ సేవితః | హనుమాన్ త్వయి విశ్రాన్తః తతః శేషం గమిష్యతి||

||Sloka meanings||

చామీకర మహానాభ
- Oh olden peaked one
దేవగన్ధర్వ సేవితః
- you are visited upon by Devas and Gandharvas.
హనుమాన్ త్వయి విశ్రాన్తః
- Hanuman after resting on you
తతః శేషం గమిష్యతి
- then rest of the journey he can go

||Sloka summary||

"Oh Golden peaked one ! You having been visited upon by Devas and Gandharvas. Hanuman may rest on you and then proceed he can go for the rest the journey."||1.99||

||Sloka 1.100||

కాకుత్స్థస్యానృశంస్యం చ మైథిల్యాశ్చ వివాసనమ్||1.100||
శ్రమం చ ప్లవగేంద్రస్య సమీక్షోత్థాతుమర్హసి |

స|| కాకుత్స్థస్య అనృశంస్యం చ మైథిల్యాః వివాసనం చ ప్లవగేన్ద్రస్య శ్రమం చ సమీక్ష్య ఉత్థాతుం అర్హసి||

||Sloka meanings||

కాకుత్స్థస్య అనృశంస్యం
-Rama's good nature
మైథిల్యాః వివాసనం
- Sita's abduction
ప్లవగేన్ద్రస్య శ్రమం చ సమీక్ష్య
- considering Hanuman's strain also
ఉత్థాతుం అర్హసి
- you ought to rise up

||Sloka summary||

"Considering the noble nature of Ikshavakus, the abduction of Mithila's daughter, Hanuman's efforts, you ought to rise up'."||1.100||

||om tat sat||

To continue for Slokas 101 to 201 click here

Sarga 1 Slokas 101-201